Gdy podupadł na zdrowiu i nie mógł już tak aktywnie spędzać wolnego czasu, zajął się pisaniem. I szło mu całkiem nieźle, zważywszy, że nie był humanistą, a typowym umysłem ścisłym. Opisywał różne okresy z dziejów Gorlic, osiągnięcia kulturalne rodzinnego miasta, swoje doświadczenia z pracy zawodowej, a także historie z wysokogórskich wycieczek. Właśnie te przeżycia składają się na Szkice gorlickie, które powstały z miłości do Gorlic, ludzi tu mieszkających, do natury będącej dla niego odskocznią od codzienności i postępu technologicznego, któremu niejednokrotnie się dziwił: „Coraz więcej mamy techniki, uniformizacji działania, typowych procedur i standardowych wyrobów fabrycznych, a coraz mniej natury, twórczej fantazji i wytworów indywidualnego dzieła człowieczego. Zamiast szerokiej i urozmaiconej gamy zapachów swojszczyzny mamy dezodoranty i odór spalin. Nic za darmo, zawsze coś za coś. Tęskno, ale trudno, bo na tym właśnie polega odwieczny postęp ludzkości”. Miał rację?

Szkice gorlickie / Kazimierz Gnat; oprac. Marian Stępień; projekt okładki Zdzisław i Eryk Tohl. — Gorlice : Flexergis, 2015.

źródło: Miejska Biblioteka Publiczna w Golicach, © Judyta Rosin

Wielu absolwentów warsztatów, których organizatorem jest Wydawnictwo Czarne, pisze i publikuje. Są wśród nich Wioletta Grzegorzewska (autorka „Guguł”, dwukrotnie nominowana do najważniejszych nagród literackich: Nike i Gdyni), Joanna Jagiełło („Hotel dla twoich rzeczy”), Weronika Murek (autorka znakomicie przyjętej „Uprawy roślin południowych metodą Miczurina”, nominowana do Paszportów Polityki), a także Andrzej Muszyński – autor „Południa”, „Miedzy”, „Cyklonu” oraz „Pokrzywdzia”, także nominowany do Paszportów Polityki.

Warsztaty, które odbędą się w terminie 4-12 czerwca 2016, poprowadzą: Natasza Goerke, Magdalena Budzińska, Piotr Siemion, Tomasz Zając i Monika Sznajderman. Zgłoszenia można przesyłać do 7 marca 2016. Szczegółowe informacje dotyczące naboru i przebiegu warsztatów dostępne są pod linkiem: www.bit.ly/CZARNE-warsztaty-2016.

źródło: Wydawnictwo Czarne

Video: Kacper Pęczuła
Czołówka: Zuzanna Rogatty, Katarzyna Turowska
Muzyka: http://www.freemusicarchive.org/music/Denitsa_Mineva__Kosta_T/U_L_Y_O_T/U_L_Y_O_T

Zajęcia poprowadzi Wojciech Chmielarz – jego książka „Przejęcie” otrzymała Nagrodę Wielkiego Kalibru dla najlepszej polskiej powieści kryminalnej. Autorowi pomagać będą redaktorzy Czarnego i zaproszeni eksperci, którzy podzielą się z Wami praktyczną wiedzą o zbrodni.

„Spróbujmy razem napisać kryminał! Powieści w tym gatunku piszę już od ładnych kilku lat. Sporo się przez ten czas nauczyłem, sporo przeżyłem i, co tu ukrywać, popełniłem sporo błędów. Cel naszych zajęć jest prosty – chcę, żeby po ich zakończeniu startowali Państwo z lepszej pozycji niż ja. Porozmawiamy o kryminale: czym jest i dlaczego warto się nim zajmować. Zastanowimy się, jakie jest jego miejsce we współczesnej literaturze i czy da się w nim opowiedzieć poważne historie. Przede wszystkim skupimy się na bebechach gatunku, na literackim mięsie, na rzemiośle i zasadach, których niekoniecznie trzeba przestrzegać, ale które trzeba znać. Będziemy się koncentrować na praktyce, bo uważam, że tak najłatwiej i najszybciej człowiek się uczy. Spróbujemy razem napisać kryminał. Wymyślimy bohatera, miejsce akcji, intrygę. Do tego pisarskie zadania domowe. Zobaczymy, co nam z tego wyjdzie!” | Wojciech Chmielarz

Szczegółowe informacje dotyczące naboru i przebiegu warsztatów dostępne są pod linkiem: www.bit.ly/23xUBRu.

źródło: Wydawnictwo Czarne

Video: Kacper Pęczuła
Czołówka: Zuzanna Rogatty, Katarzyna Turowska
Muzyka: http://www.freemusicarchive.org/music/Denitsa_Mineva__Kosta_T/U_L_Y_O_T/U_L_Y_O_T

Adaptacja i reżyseria: Antoni Ferency, realizacja akustyczna i opracowanie muzyczne: Tomasz Perkowski. Występują: Sławomir Grzymkowski, Anna Gajewska, Alicja Sawicka.

Słuchowiska będzie można także posłuchać on-line pod adresem: http://player.polskieradio.pl/-2.

Zachęcamy również do odwiedzenia naszej GALERII oraz kanału youtube, gdzie można obejrzeć rejestrację VIDEO monodramu.

Przez ponad tydzień w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gorlicach, Gorlickim Centrum Kultury oraz Dworze Groblewskich w Szymbarku-Bystrzycy odbywały się wydarzenia poświęcone twórczości patrona festiwalu, jak również literaturze współczesnej. Beskid Niski odwiedzili w tym czasie literaturoznawcy i badacze dorobku Zygmunta Haupta, krytycy literaccy, poeci, prozaicy, reportażyści, ale również muzycy i aktorzy.

Festiwalowa publiczność miała okazję spotkać się z Jurijem Andruchowyczem, Justyną Bargielską, Waldemarem Bawołkiem, Barbarą Klicką, Angeliką Kuźniak, Arturem Danielem Liskowackim, Weroniką Murek, Andrzejem Niewiadomskim, Wojciechem Nowickim, Michałem Olszewskim, Lidią Ostałowską, Tarasem Prochaśko, Robertem Puckiem, Pawłem Smoleńskim, Andrzejem Stasiukiem, Ziemowitem Szczerkiem, Małgorzatą Szejnert, Arturem Szlosarkiem, Krzysztofem Środą, Krzysztofem Vargą, Ewą Winnicką, Agnieszką Wolny-Hamkało, Bohdanem Zadurą.

Ważnym punktem programu wydarzenia były spotkania tematyczne poświęcone biografii i twórczości Zygmunta Haupta z udziałem badaczy: prof. Aleksandra Madydy, dr hab. Andrzeja Niewiadomskiego, dr Zofii Król, dr Pawła Panasa i Marka Dziedziaka. Spotkania z festiwalowymi gośćmi prowadzili: Darek Foks, dr Jarosław Klejnocki, dr Zofia Król, dr Monika Rogowska-Stangret, Michał Sowiński i Monika Stopczyk.

Autorskie interpretacje prozy Haupta zaprezentowali: w monodramie wyreżyserowanym przez Antoniego Ferencego – Sławomir Grzymkowski, a w czytaniach opowiadań – Tomasz Schimscheiner i Jerzy Trela. Nie zapomnieliśmy także o miłośnikach muzyki. Z myślą o nich w programie znalazły się trzy ciekawe koncerty. Tradycyjnymi pieśniami z całej Europy oczarowało słuchaczy Laboratorium Pieśni, Misha Alperin zachwycił recitalem fortepianowym, a Karbido wraz z Jurijem Andruchowyczem zabrali publiczność w muzyczną podróż po europejskich miastach.

Wszystkim wydarzeniom przyglądał się gość specjalny, syn patrona festiwalu – Arthur Haupt, który do Polski przyleciał z USA. To dzięki uprzejmości Arthura Haupta w Miejskiej Bibliotece Publicznej otwarto wystawę „Haupt mniej znany. Rysunki 1933-1975”. Do końca października odwiedzający gmach biblioteki mają okazję zobaczyć owoce drugiej, uprawianej obok literatury, pasji pisarza.

Pierwsza edycja Festiwalu im. Zygmunta Haupta miała na celu przywrócenie pamięci o wyjątkowym autorze, który pozostawił po sobie utwory najwyższej próby. Drugim celem wydarzenia było promocja czytelnictwa i nowości wydawniczych oraz prezentacja wartościowych pozycji aktualnej literatury. Oba założenia udało się wcielić w życie, tworząc ważne i wartościowe wydarzenie, które – mamy nadzieję – na stałe wpisze się w kalendarz festiwali literackich w naszym kraju.

Organizatorami pierwszej edycji Festiwalu im. Zygmunta Haupta byli: Akademickie Biuro Kultury i Sztuki Alma-Art, Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Gabryela w Gorlicach, Urząd Miasta w Gorlicach i Wydawnictwo Czarne. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urzędu Miasta w Gorlicach i Gminy Gorlice. Partnerami festiwalu byli: Gmina Gorlice, Gorlickie Centrum Kultury, Stacja Naukowa Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN w Szymbarku i Miesięcznik Twórczość, a patronat medialny nad wydarzeniem objęli: Tygodnik Powszechny, Dwójka Polskie Radio, Trójka Polskie Radio, Gazeta Wyborcza i Radio Kraków. Dziękujemy!

Zachęcamy do obejrzenia fotorelacji z festiwalowych wydarzeń, które dostępne są w zakładce GALERIA, oraz do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE, gdzie sukcesywnie publikowane są zapisy wszystkich festiwalowych wydarzeń, oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Magdalena Miller, Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gorlicach:
„Nie jest może skromnie i politycznie tak powiedzieć, ale uważam, że było wspaniale. Po pierwsze, w jednym czasie i prawie w jednym miejscu spotkały się osoby i instytucje, którym na tym przedsięwzięciu zależało i które dały jakąś cząstkę siebie. Począwszy od Wydawnictwa Czarne, skąd wyszedł pomysł, przez Biuro Alma Art, które dało całą swoją siłę, energię, kontakty i możliwości, po Miejską Bibliotekę Publiczną, która zadbała o klimat lokalności. Wiele rzeczy dzięki temu udało się sprawnie zorganizować. I to jest pierwsza oznaka, że Festiwal im. Zygmunta Haupta trafił pod „szczęśliwą gwiazdę”. Po drugie, nie zawiodła nas publiczność. Wiele osób przyjechało spoza Gorlic, wiele z nich było tu po raz pierwszy. Poza tym, jeżeli w niespełna 30 tysięcznym mieście w ciągu dziesięciu dni wydarza się tyle rzeczy, przyjeżdża tylu znakomitych autorów, otwieramy wystawę, oglądamy spektakle, słuchamy trzech koncertów, jest to wielkie wydarzenie. Uważam, że było ono udane pod każdym względem i jestem głęboko przekonana, że odbędą się kolejne edycje.”

Andrzej Stasiuk, Dyrektor Artystyczny Festiwalu im. Zygmunta Haupta:
„Pięknie było! Świeciło słońce, przez ostatnie dni lał deszcz, a mimo to frekwencja kapitalna. Mnóstwo ludzi przychodziło na spotkania, tak więc jestem dumny z moich Gorlic i okolic. To był udany festiwal… Haupt zmartwychwstał i mam poczucie, że będzie żył wiecznie – o to chyba w tym festiwalu chodziło. Cieszę się, jestem dumny i dziękuję wszystkim realizatorom.”

Alicja Sawicka, Menadżer Programowa Festiwalu im. Zygmunta Haupta:
„Wydarzenie spotkało się z bardzo pozytywnym przyjęciem gości i festiwalowej publiczności oraz z dużym wsparciem ze strony lokalnych władz i instytucji partnerskich. To jest doskonały punkt wyjścia dla kolejnych edycji festiwalu i dla kolejnych powrotów Zygmunta Haupta. Trudno mi już wyobrazić sobie Gorlice bez tego festiwalu, tak samo jak wolę nie wyobrażać sobie swojej przyszłorocznej jesieni bez pobytu w Gorlicach. Pierwsza edycja udowodniła – jednoznacznie, bez jakichkolwiek „ale” – że ten festiwal jest potrzebny, że krąg jego odbiorców będzie się poszerzał, podobnie jak grono miłośników Haupta.”

Rozpoczniemy od wydarzenia „Wiele pomysłów na powieść”. O godz. 15:00 na scenie Gorlickiego Centrum Kultury pojawi się Krzysztof Varga – laureat Nagrody Fundacji Kultury oraz trzykrotny laureat Literackiej Nagrody Nike za książki „Tequila”, „Nagrobek z lastryko” i „Gulasz z turula”. O pomysłach na powieść oraz ostatnich książkach z autorem porozmawia Andrzej Stasiuk.

Kolejne spotkanie będzie poświęcone twórczości Justyny Bargielskiej – poetki i prozaiczki, mistrzyni małych form literackich. Z autorką – wielokrotnie nominowaną do prestiżowych nagród literackich oraz dwukrotną laureatką Nagrody Literackiej Gdynia – porozmawia Monika Rogowska-Stangret. Rozpoczynamy o godz. 16:15.

„W medium poezji. Spraw strona lewa” to tytuł wydarzenia z udziałem Barbary Klickiej – poetki i animatorki kultury, autorki tomów poetyckich „same, same” oraz „Nice”, przez wiele lat związanej z warszawskimi instytucjami kultury, zarówno publicznymi jak i trzeciego sektora. Rozmowę z autorką poprowadzi Darek Foks. Zapraszamy do Gorlickiego Centrum Kultury o godz. 17:30.

Na ostatnie festiwalowe wydarzenie przeniesiemy się do gmachu Miejskiej Biblioteki Publicznej. O godz. 19:00 rozpoczniemy zamykający „gorlickie święto literatury” panel dyskusyjny „Zygmunt Haupt. Światoogląd”. Gośćmi Darka Foksa będą znawcy literatury i życiorysu patrona – prof. Aleksander Madyda, dr hab. Andrzej Niewiadomski, dr Paweł Panas.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Zachęcamy do obejrzenia fotorelacji z festiwalowych wydarzeń, które dostępne są w zakładce GALERIA, do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

O 15.45 rozpoczniemy spotkanie „Przeklęte terytorium”, podczas którego Andrzej Stasiuk zaprosi do rozmowy kolejnego z ukraińskich gości, Jurija Andruchowycza – poetę, prozaika, eseistę i tłumacza. W 2014 Paweł Smoleński przeprowadził z autorem wywiad rzekę o ukraińskiej rewolucji „Szcze ne wmerła i nie umrze”. Do rąk czytelników trafił także „Leksykon miast intymnych”, w którym notatki z podróży i autobiograficzne detale przeplatają się z anegdotami i erudycyjnymi perełkami.

W ramach kolejnego wydarzenia (godz. 17:00) Andrzej Stasiuk z roli moderatora przejdzie do roli gościa. Monika Rogowska-Stangret z Dyrektorem Artystycznym Festiwalu porozmawia m.in. o jego ostatniej książce, stanowiącej próbę uchwycenia cienia Wschodu, który na nas pada. To opowieść o tym, jak umyka przestrzeń, a powraca pamięć.

Skoro o podróżach dziś mowa, tematem spotkań nie może nie być mapa. To m.in. o niej w ramach spotkania „Kartografia świadomości” Darek Foks porozmawia z Andrzejem Niewiadomskim. Poeta, eseista, historyk literatury, redaktor, współzałożyciel i redaktor Kwartalnika Literackiego „Kresy”, a także znawca Zygmunta Haupta, opowie o esejach „Mapa. Prolegomena” oraz „K (esej podróżny)”. Rozpoczynamy o 18.15.

Na koniec tak bogatej w różnorodne wydarzenia soboty przeniesiemy się do Gorlickiego Centrum Kultury, gdzie o godz 20:00 zaplanowano ostatnie muzyczne wydarzenie festiwalu. Publiczność po raz kolejny spotka się z Jurijem Andruchowyczem, który tym razem pojawi się na scenie w towarzystwie muzyków grupy Karbido. Widowisko literacko-muzyczne „Atlas Estremo” inspirowane jest ostatnią prozą Andruchowycza „Leksykon miast intymnych”, a swoją premierę miało przy okazji mijającego w tym roku dziesięciolecia współpracy autora z Karbido. Gorąco polecamy odwiedzić dziś wieczorem Gorlickie Centrum Kultury.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Zachęcamy do obejrzenia fotorelacji z festiwalowych wydarzeń, które dostępne są w zakładce GALERIA, do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Również w Miejskiej Bibliotece Publicznej przywitamy pierwszego z zagranicznych autorów, Tarasa Prochaśko – pochodzącego z Ukrainy pisarza i dziennikarza, jednego z głównych reprezentantów „fenomenu stanisławowskiego”. Polskim czytelnikom Prochaśko może być znany z czterech przetłumaczonych na język polski książek: zbioru opowiadań „Inne dni Anny”, powieści „Niezwykli” i „Z tego można zrobić kilka opowieści” oraz eseju reporterskiego „W gazetach tego nie napiszą”. Spotkanie „Nowe ukrainoznawstwo” rozpocznie się o godz. 17:30, a poprowadzi je Andrzej Stasiuk.

Z literackiej wyprawy na Ukrainę przeniesiemy się w świat prozy Zygmunta Haupta. O godz. 18:45, publiczność zgromadzona w Miejskiej Bibliotece Publicznej będzie miała okazję wysłuchać opowiadań patrona festiwalu, tym razem interpretowanych przez Tomasza Schimscheinera – aktora teatralnego i telewizyjnego, na co dzień związanego z Teatrem Ludowym w Krakowie i współpracującego z innymi scenami w stolicy Małopolski oraz we Wrocławiu.

Dzień zakończymy w Gorlickim Centrum Kultury, do którego zapraszamy na kolejne z cyklu muzycznych wydarzeń. O godz. 20:00 rozpocznie się koncert Mishy Alperina – ukraińskiego pianisty, kompozytora i aranżera, współpracującego z prestiżową wytwórnią ECM. Muzyka Alperina „zachwyca i wyrywa odbiorcę z codzienności, stając się czymś, co domaga się od niego pełnej uwagi, co musi zostać wysłuchane. To propozycja zarówno dla każdego, jak i dla najbardziej wybrednych melomanów”. Zachęcamy do skorzystania z tej wyjątkowej, muzycznej propozycji.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Zachęcamy do obejrzenia fotorelacji z festiwalowych wydarzeń, które dostępne są w zakładce GALERIA, do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Z kolei o godz. 19:00 Monika Rogowska-Stangret zaprosi do rozmowy Angelikę Kuźniak – autorkę opowieści reporterskich „Merlene” i „Papusza”, trzykrotną laureatkę Nagrody Grand Press. Historie poetki Papuszy (Bronisławy Wajs) oraz Marleny Dietrich stanowić będą punkt wyjścia do dzisiejszej rozmowy.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Zachęcamy do obejrzenia fotorelacji z festiwalowych wydarzeń, które dostępne są w zakładce GALERIA, do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Kolejnym gościem Miejskiej Biblioteki Publicznej (godz. 17:45) będzie Weronika Murek – autorka świetnie przyjętego debiutu prozatorskiego „Uprawa roślin południowych metodą Miczurina”. O swoim pisarstwie mówi: „Szczerze mówiąc, nudzi mnie odpisywanie świata, pieczołowite, aptekarskie odwzorowywanie, właściwie obrysowywanie go. Zawsze mnie potwornie ręka swędzi, żeby rzeczywistości dorobić jeden czy drugi lufcik, wypustkę.” Spotkanie z Weroniką Murek poprowadzi Zofia Król.

Ostatni punkt dzisiejszego programu to rozmowa Darka Foksa z Waldemarem Bawołkiem – prozaikiem, autorem m.in. nominowanej w 2014 roku do Nagrody Literackiej Gdynia książki „To co obok”. W ostatniej powieści pisarza otrzymujemy panoramę współczesnej Polski, a losy bohaterów stanowią przyczynek do wielopłaszczyznowej refleksji. Wydarzenie „W Polsce, czyli nigdzie” rozpocznie się o godz. 19:00.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Zachęcamy do obejrzenia fotorelacji z festiwalowych wydarzeń, które dostępne są w zakładce GALERIA, do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

O godz. 17:45 rozpoczniemy spotkanie z pierwszym z dzisiejszych gości, a będzie nim Wojciech Nowicki – pisarz, kurator wystaw fotograficznych, recenzent kulinarny, laureat Nagrody Literackiej Gdynia. W esejach składających się na nagrodzony zbiór „Salki” Nowicki sięga do przeszłości, chcąc wskrzesić wspomnienia po kresowych przodkach. O szczegółach tej niezwykłej podróży, autor opowie Darkowi Foksowi.

„Humanistyka i przyrodoznawstwo” to tytuł spotkania z Robertem Puckiem, z którym porozmawia Zofia Król. Przyczynek do spotkania stanowi wydana w ubiegłym roku książka „Pająki pana Roberta”, stanowiąca zespolenie ze sobą traktatu arachnologiczno-filozoficznego i przyrodniczych spostrzeżeń mieszkańca głuszy. Na spotkanie z Robertem Puckiem i jego pająkami, zapraszamy o godz. 19:00.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Zachęcamy do obejrzenia fotorelacji z festiwalowych wydarzeń, które dostępne są w zakładce GALERIA, do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Literackie popołudnie rozpoczniemy dziś o godz. 17:45. Podczas spotkania „Polski bezkształt” z Ziemowitem Szczerkiem – dziennikarzem, prozaikiem, laureatem Paszportu Polityki 2013 za książkę „Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian” – porozmawia Zofia Król. Szczerek w swojej ostatniej książce „Siódemka” funduje czytelnikom „podróż przez polskie jądro ciemności, przez kompleksy i fantazje narodowe, przez wieki historii”. Jakie obserwacje temu towarzyszą, na czym skupiona jest uwaga autora? Tego dowiemy się, odwiedzając dziś Miejską Bibliotekę Publiczną.

Drugim festiwalowym autorem, który spotka się z czytelnikami, będzie Artur Szlosarek – poeta, tłumacz, laureat m.in. Nagrody Fundacji im. Kościelskich. O liryce Szlosarka mówi się, że to „niespokojna, balansująca między emocjonalnością a chęcią dyskursu poezja, która stawia pytania, nie licząc na łatwość odpowiedzi”. Z autorem zbiorów „Popiół i miód”, „Camera obscura” „List do ściany”, „Pod obcym niebem” i „Ołówek rzeźnika”, w Miejskiej Bibliotece Publicznej, porozmawia Darek Foks.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Zachęcamy do obejrzenia fotorelacji z festiwalowych wydarzeń, które dostępne są w zakładce GALERIA, do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

O 15:30, w Gorlickim Centrum Kultury z miłośnikami reportażu spotka się Ewa Winnicka – autorka świetnie przyjętych książek „Londyńczycy” i „Angole” (Nagroda Literacka Gryfia, nominacja do Literackiej Nagrody Nike 2015). Tematem rozmowy Darka Foksa z reportażystką będą polscy emigranci na przestrzeni lat mierzący się z obcymi realiami. Kolejnym gościem w ramach cyklu spotkań autorskich będzie Artur Daniel Liskowacki – poeta, prozaik, eseista i publicysta „Kuriera Szczecińskiego”. Autor jest również znawcą historii Szczecina, któremu regularnie poświęca uwagę w swoich publikacjach. O problemach pogranicza i tożsamości leżących na nim miast oraz o nowej, mającej ukazać się niebawem książce z pisarzem porozmawia Monika Stopczyk.

O godz. 18:00 na scenie Gorlickiego Centrum Kultury zobaczymy wybitnego aktora teatralnego i filmowego Jerzego Trelę, który zinterpretuje dwa opowiadania Zygmunta Haupta – „Pierścień z papieru” oraz „Z Laczczyny”. Będzie to pierwsze z trzech zaplanowanych czytań prozy autora, kolejne 25 i 26 września, w wykonaniu Tomasza Schimscheinera.

Po tym niezwykłym spotkaniu z prozą patrona festiwalu udamy się ponownie do Dworu Groblewskich w Szymbarku-Bystrzycy, gdzie o godz. 19:15 rozpocznie się spotkanie tematyczne „Zygmunt Haupt. Mistycyzm. Manieryzm. Modernizm”. W prowadzonej przez Michała Sowińskiego dyskusji wezmą udział badacze i miłośnicy twórczości Haupta: prof. Aleksander Madyda, dr Paweł Panas, dr Zofia Król oraz dr hab. Andrzej Niewiadomski.

Wieczorową porą Dwór Groblewskich wypełnią śpiewy i dźwięki etnicznych instrumentów, a to za sprawą koncertu grupy wokalnej Laboratorium Pieśni, który rozpocznie się o godz. 20:45. Publiczność będzie miała przyjemność wysłuchać śpiewanych w wielogłosie i inspirowanych dźwiękami natury pieśni polskich, ukraińskich, skandynawskich, bałkańskich i wielu innych. Tym muzycznym akcentem zakończymy pierwszy festiwalowy weekend.

Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Zachęcamy także do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Z kolei punkt 20:00 rozpocznie się monodram „Niezapamiętanie” w wykonaniu Sławomira Grzymkowskiego. Reżyser, Antoni Ferency, przygotował spektakl bazujący na prozie Haupta, ale także na tekstach, które inni napisali o patronie festiwalu. Monodram ma stanowić próbę zbliżenia się nie tyle do twórczości, co do samej osoby autora.

Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Zachęcamy także do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Następnie przeniesiemy się do Miejskiej Biblioteki Publicznej, gdzie o godz. 16:15 wydarzeniem „Historia teraźniejsza”, zainaugurujemy cykl spotkań autorskich. Gościem Andrzeja Stasiuka będzie Paweł Smoleński – reporter, dziennikarz, publicysta, od 1989 roku związany z „Gazetą Wyborczą”. Autor zapisuje historię, która dzieje się „teraz”, na naszych oczach. W swoich książkach reporterskich podejmuje tematy trudne oraz oddaje głos tym, którzy nie boją się głośno o nich mówić.

Tuż po spotkaniu, o godz. 17:30, zapraszamy na wernisaż wystawy „Haupt mniej znany. Rysunki 1933-1975”. Prezentowane prace powstały w czasach, kiedy Zygmunt Haupt studiował architekturę na Politechnice Lwowskiej oraz urbanistykę w Paryżu. Rysunki pochodzą ze zbiorów syna autora, Arthura Haupta, który uświetni swoją obecnością Festiwal. Wystawę będzie można oglądać w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Stanisława Gabryela do 31 października.

Po wernisażu zapraszamy do Dworu Groblewskich IGIPZ PAN w Szymbarku, gdzie o godz. 19:00 pokazany zostanie film „Errata do biografii”, poświęcony osobie Zygmunta Haupta. Projekcja stanowić będzie wstęp do spotkania tematycznego „Zygmunt Haupt. Podole-Lwów-Paryż-USA”. Rozmówcami Michała Sowińskiego będą badacze twórczości i życiorysu autora – prof. Aleksander Madyda, dr hab. Andrzej Niewiadomski, dr Paweł Panas i Marek Dziedziak.

Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Zachęcamy także do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Sztuka w ogóle jest sztuką odrzucania – jak w drewnianej rzeźbie, jak w jednym jedynym tatuażu, który trzeba wybrać spośród wszystkich symboli, znaków, obrazów i słów świata. Tak oto literatura pisana stała się dyktaturą tego, co przyjęto odrzucać. Tyranią stylu, początku, kulminacji i zakończenia, wyrwania z czasu, z przestrzeni, z geometrii złożonych płaszczyzn, z nieskończonego następowania po sobie. Literatura straciła w tym sensie nawet więcej wolności, niż partytura symfonii.

Hauptowi udało się wyrwać z tej linearności. On naprawdę może „myślą rozpływać się po drzewie”. To ten przypadek, kiedy dla napisania jednego niewielkiego tekstu trzeba wiedzieć (a on wie) wszystko o tym, z czego zrobiony jest świat. Jak gotowanie zupy fasolowej z trzydziestu fasolek. Ale te fasolki, nie wiadomo dlaczego, wedle jakiej reguły, właśnie w tym momencie zostają wybrane z kilku tysięcy ziaren – różniących się kształtem, wielkością, kolorem, wiekiem, twardością, pochodzeniem – które właśnie w tej chwili leżą przed tobą, rozsypane cienką warstwą. I kiedy gotujesz taką zupę, wiesz, że twoja zupa będzie ugotowana z niepowtarzalnych fasolek. I wiesz, że, niezależnie od tej dzisiejszej zupy, przed tobą wciąż rozciąga się płaszczyzna, szczelnie zapełniona nie zużytymi fasolkami. I wiesz, że te wszystkie zupy, które kryją się w nie wybranych dzisiaj fasolkach, mają na dzisiejszą zupę jeszcze większy wpływ, niż ugotowane fasolki.

A do tego wiesz, że zupełnie spokojnie można obejść się i bez zupy, i bez fasoli.

Właśnie coś takiego robił Haupt.

Podejrzewam, że rozumiał jeszcze jedną ważną rzecz – że literatury i tak jest już za dużo.

Natomiast aluzji – za mało.

Na razie napisałem nieco więcej, niż Zygmunt Haupt. Nie jestem jeszcze taki stary i mam szanse napisać więcej, bo pisanie weszło mi w nawyk. Ale nawet ja jestem w stanie poczuć, że tego, co napisałem, już teraz jest za dużo, żeby przeciętny czytelnik zdołał to przyjąć, zdołał zapamiętać, zdołał rozpoznać to, co napisane przeze mnie jako przeze mnie napisane. Nie sądzę, żeby wiele było osób, które mogłyby choć w przybliżeniu streścić to, co swego czasu wyczytały w moich tekstach.

Tak więc, podejrzewam, że Haupt doszedł do tego wszystkiego bardzo wcześnie. Dlatego jego najlepszymi utworami są niektóre tytuły. On wiedział, że tytuły – podobnie jak niektóre przedmioty, związane z przeszłością drogich i ważnych dla nas ludzi – mogą najlepiej zapadać w pamięć. I nadejdzie taki czas, kiedy to tytuły staną się najważniejszą wiedzą o przeszłej literaturze. I dlatego właśnie w nich warto zawierać wszystkie te aluzje, których – w przeciwieństwie do tekstów – jest wyraźnie za mało. Może stąd właśnie te jego niewiarygodne tytuły, które budzą więcej emocji, niż zwykła powieść: poker w Gorganach, pierścień z papieru, baskijski diabeł, ogród jezuicki, o Stefci, o Chaimie Immerglücku i o scytyjskich bransoletkach… Tyle chyba wystarczy?

tłum. Katarzyna Kotyńska

TARAS PROCHAŚKO | Dziennikarz i pisarz, z wykształcenia botanik. Jeden z czołowych reprezentantów „fenomenu stanisławowskiego” i najbardziej interesujących pisarzy ukraińskich ostatnich czasów. Jego twórczość skupia na sobie zainteresowanie krytyków, dziennikarzy, badaczy literatury, czytelników. Polskim odbiorcom znane są cztery książki Prochaśki: zbiór opowiadań „Inne dni Anny”, powieści „Niezwykli” i „Z tego można zrobić kilka opowieści” oraz esej reporterski „W gazetach tego nie napiszą”.

Tyle po jednym, kilku zdaniach. Jeśli jednak do opowiadań siądzie się na dłużej, wszystkie te polonistyczne uwagi idą w kąt. Hauptowska chińszczyzna jest przede wszystkim gigantycznym, heroicznym wysiłkiem sprostania gęstwinie świata. Można to dobrze wyśledzić w pisanym także w latach 40. XX wieku opowiadaniu „Dzień targowy“, bo tu słowa-rzeczy opisują bezpośrednio kolejne wyłożone na straganach rzeczy-rzeczy, i wysiłek ich zbliżania do siebie, równoległego przylegania, staje się tym bardziej widoczny. Podobnie jak w kilku innych opowiadaniach imiona, nazwiska czy nazwy miejscowości, tu autor obsesyjnie wymienia kolejne artykuły: perkale, uprząż dla koni, kury powiązane za nogi, sita i kosy, słoniny, sadło i kiełbasę, piszczałki z toczonego drzewa i cynowe kogutki. I znów – bardzo chciałoby się te fragmenty skandować, wykrzykiwać, a co najmniej głośno je czytać. A przede wszystkim nauczyć się ich na pamięć, żeby przez cały czas mieć przy sobie tę obietnicę przystawalności. Tak jakby spełniło się marzenie wielu o słowie-konkrecie, obiekcie, który leży tu, przy nas, obok tego realnego i bezpośrednio się do niego odnosi.

W opowiadaniu o czterech porach roku, „Entropia“, tym samym, w którym „muchy popstrzyły“ i „odrywa się kobieta“ – w polonistycznym zeszyciku można zanotować, że dziwaczność zdań nie jest dostrzegalna na poziomie związku podmiotu i orzeczenia – pojawia się z kolei wiele mówiący opis wczesnowiosennego nieba. O tej porze roku „czarne wody rozlewisk wiernie odbijają niebieskie gonitwy“. Ziemia i jej wody nawiązują kontakt z niebem i je naśladują, powtarzają – można to uznać za wariację czy metaforę przystawania języka do rzeczy. Ale co innego jest tu ważniejsze. Otóż wczesna wiosna to ten jedyny czas, kiedy „niebo jest najbliższe ziemi“, porzuca swoją stałą „splendid isolation“ – w pozostałych porach roku pozostaje boleśnie odległe i niedosiężne.

Dochodzę tu do sedna: otóż oprócz wysiłku zbliżania słów do rzeczy u Haupta następuje, zależny oczywiście od tamtego, a co najmniej mu pokrewny, wysiłek zbliżenia świata, krajobrazu do percepcji, oswajania go. Żeby pokonać nieszczęsne odosobnienie, „isolation“ nieba od ziemi, horyzontu od oka, świata od człowieka, trzeba krajobraz w jego bliskości zobaczyć, wleźć w przestrzeń i jej obecność odczuć na własnej skórze. To dotyk właśnie bywa tym zmysłem, który pozwala na najbardziej bezpośredni kontakt ze ściółką otoczenia. Chwile, kiedy można dotknąć nagą skórą wód stawów, czy „surowizny“ stratowanej trawy na brzegu, są jednak niezwykle rzadkie. Na co dzień to tylko wzrok – trzymający przecież widok wciąż na odległość – łączy piechura, przechodnia, pasażera z tym, co mija. A etap ujmowania w słowa nastąpi później, choć z konieczności czytelnik już tylko poprzez nie może zobaczyć tamten drugi, czy raczej pierwszy, rodzaj wysiłku.

Prawie każde z opowiadań, których liczba zbliża się do setki, zawiera element wycieczki, podróży, ruchu, czy bardziej statyczny element krajobrazu, na który się spogląda. Było to także stałym elementem życia samego Haupta, który wiele się przemieszczał, chodził po górach, za spadek po ojcu podobno kupił sobie motocykl, za pierwszy żołd we Francji pojechał na wycieczkę w Alpy, a po zatrudnieniu w „Głosie Ameryki“ zgłosił się natychmiast po pożyczkę na zakup konia. Liczne i rozmaite opisy krajobrazów i sposobów poruszania się czynią z opowiadań rodzaj fenomenologicznego atlasu, przeglądu widoków w ich rozmaitych ustawieniach, zależnych także właśnie od pozycji i możliwości patrzącego ciała.

Charakterystyczne jest pod tym względem opowiadanie „Poker w Gorganach“, w którym zagubiony w górach bohater włazi do skromnego pasterskiego szałasu i obserwuje „pochyły świat“. Stok jest bardzo stromy, a po nim goni chmura, znad niej wystają czubki jodeł. Widoczny z szałasu kawałek skosu jest jedynym widokiem, dostępnym wykrojem świata. Oko cofa się po chwili do wnętrza szałasu, obserwuje kilka leżących wokół lichych przedmiotów, tlące się ognisko. Wysiłek opisu tego tylko, co mieści się w kadrze, w jego dalekim albo bliskim planie, ze szczególnym zwróceniem uwagi na kąty płaszczyzn, widoczne fragmenty kształtów zamiast całości, których możemy się tylko domyślać – jest wysiłkiem nie tylko literackim, to eksperyment fenomenologa, który próbuje pilnie widzieć, zanim pilnie zapisze. Kłopoty z odpowiednio czujnym widzeniem i pisaniem bywają równie poważne, ale nie zawsze są ze sobą tożsame.

Wyjątkowym laboratorium widzenia staje się także samolot, z którego bohater obserwuje olbrzymią misę lądu, „ziemię rozciągniętą i podartą, jak skórę z jaszczura“, odnotowuje rozchwianie proporcji, stąd jest inaczej i „przepaściściej“ („Henry Bush i jego samolot“). Zamiast „stożka“, który na co dzień obejmuje spojrzenie „z wysokości naszej postury“, tu otwiera się szeroka, pozioma linia horyzontu. Testem percepcji, próbką ruchu odmieniającego widzenie może być też jazda konna („Tarok“), statek na morzu, gdzie ruch zdaje się w ogóle nie istnieć, a tafla wody pozostaje „niezaprzeczalną płaszczyzną, zamkniętą krechą horyzontu“ („W drodze na morzu“), narty, przemarsz wojsk, czy po prostu kadr okna pociągu. W tym ostatnim przypadku głównym motywem staje się znów rytm: stukot kół, „rozpaczliwa jednostajność” słupów telegraficznych, „dysonans” ramp, „miliony kretowisk” („«Kiedy będę dorosły»”). Rytm mijania ma swoją perspektywę i porządek, który zależy od odległości – słupy telegraficzne „uciekają szybko wstecz, mniej śpiesznie – białe pnie brzóz przy torze, a czarna siatka grabów w głębi lasu stoi uporczywie w miejscu” („Krzemieniec”), jak fale na morzu widziane z daleka. W opowiadaniu „Rigor mortis” do wszystkich tych zaokiennych rytmów dołączy pierwszy plan – odbicie twarzy dziewczyny.

Wrażliwość na rytmy wiąże się z Hauptowym wyczuciem samego języka, z kolei świadomość linii, skosów, przechyłów, płaszczyzn i perspektyw łatwo powiązać z jego wyobraźnią malarską. W tym sensie próba przybliżenia krajobrazu, uczynienia go dostępnym dla zmysłów, cieleśnie bliskim wiąże się nie tylko z pierwotną potrzebą uważnego zobaczenia i następującego potem opisu, ale bywa także przygotowaniem gruntu pod farbę, która precyzyjnie wyznaczy widoczne plamy, kontury drzew i łąk. Jeśli przeanalizować metafory, które służą tu do opisów krajobrazu, okaże się, że niezwykle często dochodzi do zaskakującego spłaszczenia perspektywy, osadzenia głębi krajobrazu na płaszczyźnie, właśnie w malarskim akcie, a zarazem w stałym wysiłku przybliżenia go oczom. Góry jak „parawany wycięte z blachy”, las jako szczotka, ośnieżone pole jak kartka papieru, przez którą wrony i kruki przelatują jak przyciągane magnesem opiłki żelaza, chłopi na tle krajobrazu jak ruchome przecinki, poszycie lasu przypominające „zmarszczki i zrogowacenia własnej skóry”, wreszcie kopuła bliskiego nieba jak „szklany dzwon z niebieskiego szkła”. Krajobraz wypłaszcza się w deszczu i we mgle, w odpowiednich ustawieniach kolorów albo po prostu dzięki metaforze, punktowi widzenia. Wypłaszcza się i przez to staje się bardziej swojski, możliwy do pojęcia i opisania. Człowiek – jak przywoływana w opowiadaniu o samolocie płaska pluskwa – żyje raczej w dwuwymiarowym niż trójwymiarowym świecie. Wrzucony w głębię, trójwymiar świata, w dziką naturę czuje się boleśnie niedopasowany, staje się we własnym odczuciu tym bardziej „płaski, blaszany“, zupełnie „jakby wpadł do klubu angielskiego bez zaproszenia i niewłaściwie ubrany“ („Poker w Gorganach“). Tęskni za głębią, a zarazem za każdym razem, kiedy udaje mu się w nią wreszcie wleźć, popełnia grubą gafę.

Być może to właśnie głębia krajobrazu przełożona na język płaszczyzny sprawia, że czymś tak wyjątkowym stają się mapy. Wyrysowany na gazetkach meteorologicznych kontur kontynentu amerykańskiego Haupt porównuje do szynki i szczegółowo opowiada zasady, wedle których krajobraz i pogoda zostały przełożone na izobary, linie frontów atmosferycznych i kierunki wiatru („Cyklon“). Zatoka meksykańska jest jak zielone oko – od góry „rzęsa Florydy“, od dołu „powieka Jukatanu“, mapa przypomina obraz. Badacz twórczości Haupta, który nie przypadkiem przecież jest także badaczem map, Andrzej Niewiadomski podkreśla w swojej książce „Mapa. Prolegomena“, że znaki na mapie są odzwierciedleniem bogactwa bycia, ale że zarazem „czas poświęcony mapie jest czasem straconym, jeśli uwierzymy, że uśmierzy to nasze pożądanie; jest wręcz przeciwnie“. Płaski, blaszany człowieczek tkwi w stałej izolacji od otaczającej go gęstwiny, momenty, kiedy niebo na chwilę przybliża się ku ziemi, zwykł świętować, skandując miarowo zbitki słów w swoim dziwacznym języku.

ZOFIA KRÓL, DR | Redaktorka naczelna i szefowa działu literatury magazynu o kulturze dwutygodnik.com. Publikowała także w „Gazecie Wyborczej”, „Zeszytach Literackich” i „Tygodniku Powszechnym”. Krytyczka i historyczka literatury, doktor filozofii. Autorka książki „Powrót do świata. Dzieje uwagi w filozofii i literaturze XX wieku” (2013).

Z Polski przeniesiemy się do Wielkiej Brytanii i USA, a to za sprawą Ewy Winnickiej i jej książek „Angole”, „Londyńczycy” i „Nowy Jork zbuntowany”. Autorka w swoich reportażach podejmuje temat polskiej emigracji, malując przy tym wyraźny obraz nie tylko Polaków mierzących się z obcymi realiami, ale także obywateli Wielkiej Brytanii. Do Gorlickiego Centrum Kultury zapraszamy 20 września o godz. 15:30. Z kolei w „podróż przez polskie jądro ciemności, przez kompleksy i fantazje narodowe, przez wieki historii” wyruszymy 21 września. W Miejskiej Bibliotece Publicznej o godz. 17:45 Zofia Król porozmawia z Ziemowitem Szczerkiem – m.in. o jego ostatniej książce „Siódemka”. W 2013 roku autor został Laureatem Paszportu Polityki za książkę „Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian”.

Jedną z bohaterek reportaży Lidii Ostałowskiej jest Polska B. Książka „Bolało jeszcze bardziej” stanowić będzie punkt wyjścia do rozmowy o tym, jaka dziś jest „ta straszna Polska”. Kraj podzielony? Zamknięty? Przepełniony niepokojem? O tym z autorką porozmawia Monika Stopczyk. Spotkanie odbędzie się 23 września o godz. 16:30 w Miejskiej Bibliotece Publicznej. 24 września spotkamy się z dwiema autorkami. O godz. 17:45 Darek Foks zaprosi do rozmowy Małgorzatę Szejnert – dziennikarkę, współzałożycielkę „Gazety Wyborczej” i mentorkę reporterów młodszego pokolenia. Natomiast o godz. 19:00 rozpocznie się spotkanie z udziałem Angeliki Kuźniak, autorki opowieści reporterskich „Marlene” i „Papusza”, trzykrotnie uhonorowanej nagrodą Grand Press. Rozmowę poprowadzi Monika Rogowska-Stangret.

„Nowe ukrainoznawstwo” to hasło stanowiące przyczynek do rozmowy Andrzeja Stasiuka z Tarasem Prochaśko. Pisarz „sięga pamięcią nie tylko do swoich wspomnień, ale i do wspomnień członków rodziny, przedstawiając je jednak z własnego punktu widzenia, mieszając niepostrzeżenie z własnymi wyobrażeniami i snami”. Na spotkanie zapraszamy 25 września o godz. 17:30 do Miejskiej Biblioteki Publicznej. Zwieńczenie literackich podróży nastąpi ostatniego dnia Festiwalu za sprawą  spotkania z Andrzejem Niewiadomskim, poetą, eseistą i historykiem literatury. Autor, który jest również badaczem twórczości Zygmunta Haupta, przybliży zgromadzonym w Miejskiej Bibliotece Publicznej czytelnikom niepublikowaną dotąd pracę „K (esej podróżny)” oraz książkę „Mapa. Prolegomena”. Na spotkanie zapraszamy 26 września o godz. 18:15.

Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Zachęcamy także do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Jako malarz o wyobraźni bardziej statycznej, wywołuje Pan z pamięci oddzielne obrazy, nie zajmując się układaniem ich w serie ciągłe. Magię te znał Petrarka. Wszystkie miejsca pobytu opisał jak gdyby w ćwiczeniach topograficznych.

Spróbujmy więc w ramach tych ćwiczeń dotrzeć do jednej z bliskich nam miejscowości, które odnaleźć można na kartach wspomnianej powieści. Miejscowości, którą nie tylko Zygmunt Haupt uznał za urokliwą.

Mieszkałem w Szymbarku w malutkiej oficynie, drzwi zbakierowane, ale bardzo czysto, i jakiś jeden i drugi mebelek, antyk, muślinowe firaneczki w oknach, świeca w lichtarzu z niebieskiej emaliowanej blachy, zapałki gościnne, łóżko usłane, że to aż pachnie (lawendą?), a śniadanie to przysyłali, jak Boga kocham! do łóżka i snobowali się tam na angielskie śniadania, jajka na miękko w kubkach, dżemy, masełka, biszkopty, trochę tego, trochę owego. A wieczorem leżeliśmy, naprawdę leżeliśmy pokotem przed kominkiem w salonie, na kominku paliły się kloce bukowe i trzaskało w nich, a także trzaskało (…) w kasztanach, „maronach”, jakie piekliśmy przy tych klocach. (…) Stanisława, pani Stasia leżała w swej wieczorowej sukni, i ona głównie celebrowała to pieczenie kasztanów nam, którym aż ślina ciekła z ust.

Taki właśnie, niezwykle malarski, obraz dworu w szymbarskiej Bystrzycy uwiecznił Haupt w „Pierścieniu z papieru”. Skromnego, drewnianego, ale przytulnego, otwartego i ciepłego. I nader nowoczesnego, z elektrycznością, ogrzewaniem gazowym i bieżącą wodą. Chłopscy sąsiedzi mówili z nieskrywanym podziwem:

A we dworze jest pstryka, woda leje się ze ściany, a pali się smrodem.

Przyjeżdżał tam kilkakrotnie w latach 30. XX wieku do swoich lwowskich znajomych Stanisławy i Karola Groblewskich. Gospodarzy pisarz poznał zapewne w czasach swoich studiów na Politechnice Lwowskiej. „Pani Stasia” – Stanisława Groblewska była w ówczesnym Lwowie „gwiazdą” Lwowskiego Klubu Tenisowego. Ta dobrze wykształcona, obyta w lwowskim środowisku inteligencji i sportu, kobieta na pewno mogła imponować. Nie tylko sukcesami sportowymi: kilkakrotnym tytułem mistrzyni Lwowa i dwukrotnym Mistrzostwem Polski w grze deblowej w parze z wybitną Jadwigą Jędrzejowską. Ta silna i nowoczesna kobieta, po śmierci swojego ojca musiała zamienić lekki tenisowy strój – jak sama pisała – na „stajenny płaszcz”. W latach 30. wspólnie z mężem gospodarzyli na 50 hektarach kamienistej, podgórskiej ziemi, specjalizując się w hodowli bydła górskiego. Nie zapomniała jednak całkiem o swojej sportowej pasji – w dworskim ogrodzie znalazło się miejsce na tenisowy kort, i o swoich przyjaciołach z Lwowa, Krakowa i Warszawy, którzy chętnie przyjeżdżali do gościnnego domu Groblewskich. Zygmunta Haupta zachwyciła nie tylko atmosfera dworu. W opowiadaniu ze zbioru „Pierścień z papieru” zwrócił także uwagę na wspaniałe relacje między rodzicami, szczególnie matką, a dorastającym synem Januszem.

Ale nie tylko Groblewscy z Bystrzycy byli prekursorami agroturystyki. Także inni gościli licznych letników. Podobnie serdecznie przyjmowano gości w rozbudowanym dworze Marii i Kazimierza Groblewskich na Łęgach, w skromnym dworku pani Kazimiery Słowikowskiej i w willi Sikorskich na Roli. Najliczniej jednak odwiedzany był majątek w centralnej części Szymbarku, zwany „Zamkiem”. Gości zapewne przyciągała romantyczna ruina dworu obronnego z XVI stulecia, ale i dobre warunki do wypoczynku. Właściciel majątku Zbigniew Lucjan Sękiewicz w latach 1927-28 wzniósł okazałą willę letniskową. Od 1934 willą i całym majątkiem zarządzała jego kuzynka Maria Kuźniarka i jej syn Janusz. Latem 1933 roku wypoczywała tu pisarka Maria Dąbrowska. Deszczowa pogoda jednak nie sprzyjała spacerom, prawdopodobnie więc oddała się ona pisaniu, kontynuując swoją powieść „Noce i dnie”. Oczekiwanymi letnikami u Kuźniarskich byli m.in. goście z Warszawy: Drozdowscy i Świerczewscy oraz Antonina i Tadeusz Grodyńscy. Ten ostatni był profesorem ekonomii Wyższej Szkoły Handlowej i Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1927-39 pełnił wysokie funkcje w ministerstwie skarbu, gdzie był wiceministrem, a nawet kilka miesięcy osobiście kierował tym znaczącym resortem. Najczęściej do modrzewiowego dworku i willi przyjeżdżali bracia Marii Kuźniarskiej: ks. Kajetan Łańcucki – proboszcz w Lubatowej oraz pułkownik dyplomowany Seweryn Łańcucki z rodziną.

Dla licznych gości ze stolicy, Śląska, Lwowa czy Krakowa warunki odpoczynku były bardzo dobre. W willi letniskowej oprócz skromnych, ale wygodnych pokoi przygotowano wanny do leczniczych kąpieli. Trudno się było tutaj nudzić. Atrakcją były piesze spacery, konne przejażdżki, a zimą kuligi. Wieczory spędzano w ogrodzie lub na tarasie willi grając w karty, słuchając patefonu czy radia. Gościom służyła także bogato zaopatrzona biblioteka. Gospodarze dbali także o dobrą kuchnię. Śniadania serwowano do pokoi, a obiady, podwieczorki i kolacje podawano w modrzewiowym dworze. Przygotowywane posiłki były bardzo urozmaicone, bogate w warzywa i owoce, których dostarczał własny ogród. Ówczesny szymbarski proboszcz, ks. Ludwik Wachowicz, w Kronice parafialnej oceniał, że latem przybywało do wsi ok. 250 osób, którzy „zachwalali piękną okolicę, zdrowe powietrze, dobrą wodę do picia i miłe kąpiele w rzece”.

Przedwojenny Szymbark odwiedzali nie tylko zamożniejsi kuracjusze, ale także miłośnicy turystyki pieszej i biwakowania. Za sprawą gorlickich działaczy Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (m.in. Witolda Tokarskiego, Kazimierza Zabierowskiego, Karola Kosiby) po 1932 roku oznakowano szlak turystyczny ze Stróż, przez Szymbark, na Magurę Małastowską. W zakolu rzeki, poniżej ruin kasztelu, rozbijały się obozy harcerskie. Na miejscowej poczcie w okresie letnim panował ruch, a licznie wydawane pocztówki z atrakcyjnymi widokami Szymbarku cieszyły się popularnością. Wzmożony ruch turystyczny w Szymbarku wiązał się z rosnącym zainteresowaniem wypoczynkiem w niedocenianych wcześniej Beskidach, od Nowego Sącza po Sanok. Pisała o tym w krajoznawczym opracowaniu „Na szlakach Łemkowszczyzny” Krystyna Pieradzka:

(…) ruch turystyczny promieniuje do dworów i dworków, do większych wsi, na obozy turystyczne, harcerskie, letnie, przysposobienia wojskowego, pracy itp. (…). Z tego względu gospodarka uzdrowiskowo-letniskowa obszaru Karpat, powinna być otoczona specjalną opieką władz.

Tak też się działo w Szymbarku. Latem 1938 roku do wsi przyjechała z Krakowa Wojewódzka Komisja Zdrowotna, w celu urzędowego uznania wsi jako miejscowości uzdrowiskowej. Była szansa przyznania subwencji rządowej na rozbudowę bazy noclegowej, szczególnie w chłopskich domach, oświetlenie elektryczne, budowę kąpieliska na rzece Ropie oraz uruchomienie sezonowej komunikacji ze stacjami kolejowymi w Zagórzanach i Stróżach. Pogorszenie sytuacji międzynarodowej kilka miesięcy później spowodowało, że władze państwowe zamiast o budowie pensjonatów myślały o pośpiesznym wznoszeniu wojskowych umocnień na granicach państwa.

Mimo to w lipcu 1939 roku Szymbark znów był pełen letników, którzy zachwycali się urokliwym dworem obronnym i niezwykłym jeziorkiem na leśnym osuwisku. Korzystali z kąpieli w rzece, spacerów po lesie, z ciekawością słuchali miejscowych legend i przyglądali się barwnym zwyczajom i uroczystościom religijnym. Maria Cegielska, córka Franciszka Rzihy, właściciela kopalni ropy naftowej, sąsiadującej z dobrami Groblewskich na Bystrzycy wspominała, że:

16 lipca odbywał się odpust z okazji święta Matki Bożej Szkaplerznej. W czasach mojego dzieciństwa stanowił dla mnie największą atrakcję wakacyjną. Buszowałam wśród straganów z równym entuzjazmem jak szymbarskie wiejskie dzieciaki, podziwiając owe blaszane koguciki, serca z piernika, czy prowadzone na kijku, kłapiące drewnianymi skrzydłami kurczaki. (…) Na odpuście zjawiali się wszyscy: chłopi, miejscowe ziemiaństwo i letnicy, kierownik poczty z małżonką i nauczycielstwo, harcerze z obozów rozbijanych w zakolu Ropy. Pachniały lipy wokół starego drewnianego kościółka z XVIII wieku, brzęczały uwijające się wśród ich kwiecia pszczoły.

Sielanka beztroskich wakacji na szymbarskiej wsi skończyła się sześć tygodni później. Wojna, która wybuchła 1 września 1939 roku zmieniła wszystko. Stanisława Groblewska została bohaterką gorlickiego ruchu oporu, pułkownik Seweryn Łańcucki ruszył na wojenną tułaczkę, a Tadeusz Grodyński i Zygmunt Haupt zakosztowali emigracyjnego chleba i do Polski już nie wrócili. Po wojnie Szymbark nie spełnił swych marzeń o tym, by być modnym letniskiem. Dziś nadal pełen uroku – czeka na letników i turystów. A może na nowego Zygmunta Haupta?

MAREK DZIEDZIAK | Nauczyciel historii w Zespole Szkół w Szymbarku, inicjator imprez edukacyjnych i kilku publikacji z zakresu historii regionalnej.

Spotkania poświęcone poezji rozpoczniemy 21 września o godz. 19:00 w gmachu Miejskiej Biblioteki Publicznej. Do rozmowy Darek Foks zaprosi Artura Szlosarka – poetę i tłumacza, laureata Nagrody Fundacji im. Kościelskich, autora m.in. tomów „Camera obscura”, „Pod obcym niebem” i „Ołówek rzeźnika”.

Kolejnym rozmówcą będzie Bohdan Zadura – poeta, prozaik, tłumacz i redaktor naczelny „Twórczości”. Spotkanie stanowić będzie pretekst do zwrócenia się w stronę nagrodzonej Wrocławską Nagrodą Poetycką Silesius (2011) książki poetyckiej „Nocne życie”, ale także do pochylenia się nad ostatnim zbiorem wierszy autora – „Kropka nad i”. Na to spotkanie zapraszamy 25 września o godz. 16:15 do Miejskiej Biblioteki Publicznej.

Wydany w bieżącym roku zbiór poetycki „Nice” to jeden z tematów rozmowy, jaką Darek Foks przeprowadzi ostatniego dnia festiwalu z Barbarą Klicką. Na spotkanie z nominowaną do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius (2013) poetką i animatorką kultury zapraszamy do Gorlickiego Centrum Kultury 27 września o godz. 17:30.

Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Zachęcamy także do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Raz jeszcze zacznijmy od korespondencji pisarza. W liście z 9 stycznia 1949 roku Zygmunt Haupt zwierzał się Józefowi Wittlinowi:

Czeka mię jeszcze w niedługim czasie nieprzyjemna w swoim rodzaju historia. Mianowicie zwrócił się do mnie jakiś komitet nowoorleański, ażeby pomóc im jako tłumacz w przyjęciu jednego z pierwszych wielkich transportów polskich DP, który ląduje w tym porcie. Jeżeli do tego ma przyjść, to będę się starał ograniczać do roli tłumacza tylko, bo moje opinie o nowym, upragnionym życiu, jakie mają tu zacząć, byłyby te prywatne opinie paradoksalne i nieentuzjastyczne.*

W jakiś czas później, w piśmie datowanym na 13 czerwca 1949 roku, autor „Pożegnania z ojczyzną” dopowiadał:

Urzęduję stale jako komitetowy na przybycie okrętów z polskimi DPsami, a potem odwiedzam ich po Louisianie, na ich nowych miejscach i współczująco wysłuchuję żalów i zmartwień i rozczarowań. W zamian za to nasłucham się polszczyzny z okolic Sanoka, Konina i Kamionki Strumiłowej. Pytam się ich, a może wrócicie do Polski. „A pod Moskala, powiadają, nie pójdziemy”. Naturalnie że do mnie, inteligenta, nie mają zaufania, dobrze sobie zapamiętali, jak ich inteligenci wykiwali. Ale czasami bardzo się rozkrochmalą, aż do opowiadania swych snów („Śniła mi się Matka Boska i dużo ludzi – pewnie będziemy mieli pogrzeb…”).

Przybycie statków z transportem polskich emigrantów (displaced persons) staje się dla pisarza kolejną okazją do podjęcia trudnej problematyki wygnańczych losów, bliskiej Hauptowi na płaszczyźnie egzystencjalnej, nieobcej także jego intelektualnym i artystycznym zainteresowaniom. Oczywistemu brakowi entuzjazmu, wywiedzionemu przecież bezpośrednio z własnego, emigracyjnego doświadczenia, towarzyszy realistyczna, wyraźnie zdystansowana postawa. Ujawniona niechęć nie ma jednak źródła w egoizmie. Przeciwnie, motywowana jest współczuciem i – co być może najważniejsze – świadomością uczestniczenia we wspólnej historii, odgrywania roli w jednej sztuce. Im większa świadomość, tym dotkliwszy ból. Bez wątpienia ból ten był udziałem korespondenta pisarza, był też nieodłącznym elementem samoświadomości Haupta.

Nie chciałbym jednak sprowadzić przytoczonego fragmentu korespondencji jedynie do poziomu zawartej w niej anegdoty, co w przypadku analizy tekstów epistolograficznych jest oczywiście dosyć częstą pokusą. W tym niewielkim fragmencie można przecież zauważyć coś więcej, coś równie zastanawiającego i ważnego. Zacytowane wersy, kiedy im się uważniej przyjrzeć, nabierają bowiem dodatkowych odcieni, z których odcień tęsknoty, wydaje się najważniejszy. Pozornie rzecz jest dosyć oczywista i – by tak rzec – typowa. Oto wygnaniec żyjący w nowym świecie, z dala od tego co oswojone i bliskie, tęskni za każdym, nawet najdrobniejszym elementem przywracającym, choćby na chwilę, utracone dziedzictwo. To może być przypadkowe lub zaplanowane spotkanie z innym Polakiem (Haupt każde takie wydarzenie niezwykle skrupulatnie odnotowywał w listach). To może być również przeczytana książka (pisarz starał się aktywnie i na bieżąco śledzić krajową twórczość). To może być wreszcie zasłyszane słowo. Słowo wyjątkowe, rozpoznawalne w różnorodności swoich odmian (polszczyzna z Sanoka i Konina), nierozłącznie związane ze specyfiką znajomych, przyjemnie drażniących ucho dźwięków (Kamionka Strumiłowa).

O wadze i potrzebie rozmowy oraz dźwiękach jej towarzyszących pisał Haupt do Wittlina w liście z 10 grudnia 1947 roku:

To już parę miesięcy, kiedy spotkaliśmy się w Nowym Jorku i bardzo sobie cenię wspomnienie tego spotkania. Bardzo było przyjemnie i swojsko błąkać się z Państwem po Manhattanie i kiedy się szło i rozmawiało o polskich sprawach, to można było zapomnieć, że idzie się 58-ulicą, kiedy tak się rozmawia, jakby to była np. ul. Chorążczyzny.

Nieprzypadkowy to wybór. W emblematycznych słowach pisarza zestawiających wielką, zachodnią metropolię, z utraconym Lwowem, kryje się przecież także szczególna metafora wygnańczych losów. Bezosobowości nowego świata przeciwstawiona bowiem zostaje wyjątkowość własnej ojczyzny, bezimienności (symbolizowanej abstrakcyjną cyfrą) – trudna do wymówienia, niemożliwa do zapomnienia nazwa. Chorążczyzny – proustowskie imię własne. Znamię. Żywa rana.

2.

Trauma języka towarzyszy najintymniejszym chwilom emigracyjnego losu Haupta. Dobrze to widać chociażby wtedy, kiedy pisarz obserwuje postępy syna w nauce polskiej mowy, o czym wspomina Wittlinowi w liście z dnia 6 marca 1948:

Pan jest starym emigrantem, ale proszę sobie wyobrazić, że do niedawna, kisnąc w wojsku polskim w Anglii, żyłem zawsze wpośród polskiej wyspy, aż tu nagle zostałem skazany na siebie samego. Proszę Pana, ja mam małego synka, jest mu teraz już dwa lata i cztery miesiące i zaczyna mówić. Wygląda to tak, że liczę: „trzy”, „cztery”, mój syn powtarza za mną „tsy”, „stery”, idziemy do Zoo, mówię mu „słoń”, powtarza za mną „fłoń”, pokazuję mu skarbonkę „świnia”, mówi „finia”. Jestem szalenie, niewymownie wzruszony. Ale jest to rodzaj nienormalnego wzruszenia, nieprawdziwa sytuacja, nieprawdopodobna sytuacja. Moje niepotrzebne wzruszenie szkodzi mnie, a może szkodzić synowi. Naturalnie że przesadzam w tem, nie tylko ja jeden po tych czasach skazany jestem na samotność i niezdrowe wzruszenie.

Podobnych zapisów znajdziemy więcej, jednak interesująca nas problematyka nie wyczerpuje się na poziomie doświadczenia egzystencjalnego. Pozostaje także kwestia twórczości artystycznej, choć oczywiście trudno precyzyjnie rozdzielić obie sfery od siebie.

Tworzenie na wygnaniu (zwłaszcza w materii językowej) związane jest oczywiście z obiektywnymi, transkulturowymi trudnościami komunikacyjnymi i to od razu na dwóch równorzędnych planach. Zagadnienia przekładu, obok najbardziej praktycznego wymiaru, mają bowiem swój głębszy, meta-twórczy charakter – na oba wielokrotnie zwracał uwagę autor „Baskijskiego diabła”. Dla Haupta, który był maksymalistą, zasadniczy zręb programu pisarskiego stanowiło dążenie do uniwersalizmu, co w połączeniu ze specyfiką jego prozy nie było łatwym celem do osiągnięcia. Wszelkie dysonanse miały swoje źródła w problemach czysto translatorskich, również tematycznych, ale przede wszystkim myślowych. Haupt myślał bowiem i tworzył w ojczystym języku. I nawet jeżeli brzmi to banalnie, ów banał przełamuje jednak prawda trudnego, autorskiego doświadczenia.

Mam niesamowite uczucie jakby człowieka z anegdoty, który pewnego wieczoru wyszedł z domu, ażeby na rogu kupić paczkę papierosów, i odnalazł się po dwudziestu latach na drugim końcu świata, prosperujący i zadziwiony światem okoliczności. Wyjechałem z kraju, gdzie wszystko było ułożone w bardzo solidny deseń, wszystko zbiegało się tak, jak należy. Można żyć i nie żyć w ten sposób, ścieka się strumieniem emocji i wrażenia, automatyzmem drobnych niwelacyjnych różnic w taki czy inny rowek, i tak pociecze i poniesie życie, jak deseń takiego działu rzecznego życia jest rozgałęziony i wyjedzony w pomarszczonej troską powierzchni ziemi. Chcąc czy nie chcąc, wciekam w nowy deseń, ale mój zmysł grawitacji jest uwarunkowany dawnym.

– notował pisarz w szkicu „Zapiski autobiograficzne” i rzeczywiście trudno pozostać wobec takich słów obojętnym. Dźwięczą w uszach jeszcze długo po przeczytaniu, dźwięczą znajomym tonem.

3.

Więc kiedy leżę pośród traw
i nic to, że szaleje koło mnie, bodiaki, że srebrzysty piołun, jaskry jak płomyki, macierzanka, powój,
a powój kręci się,
dziki owies jest, jak włóczęga, wesoły i zadzierżysty,
dziki mak i rosiczka,
a przy wodzie,
gdzie mokre kaczeńce, solidnie żółte i tłuste kaczeńce
(proszę zauważyć, że używam całej nomenklatury, ale to nieodpowiedzialnie),
kiedy leżę i słucham, jak grzmi bąk o pluszowym, prążkowym odwłoku,
jak leci pszczoła,
kiedy podpatruję po odwrotnej stronie liści
mszyce lepiące się cierpliwie do ich zieleni,
to jestem jak w innym kraju.

(Zabawa w „zielone”)

Typowy Haupt: arcypolski, a przy tym na swój sposób uniwersalny. Bez reszty zakorzeniony w naturze i kulturze ojczystego kraju. To czuć od razu. Jak wszak wytłumaczyć cudzoziemcom naturę bodiaku. Nie wystarczy przecież zwykły, botaniczny opis, równie ważna jest w tym wypadku znajomość Sienkiewicza, może nawet lektura „Sklepów cynamonowych”. Co dalej począć z piołunem, macierzanką, pnącym powojem, cudaczną rosiczką? Jak oddać w obcym języku melodię nazw, zmysłowość słów i określeń. Zwracam uwagę na niezamierzoną aliterację: „zmysłowość słów”. To nie przypadek, bowiem Hauptowski podmiot chłonie świat wszystkimi zmysłami, także słuchem. A potem odtwarza, a raczej stwarza go na nowo, przy pomocy taumaturgii słów.

Świata można słuchać – to ważna i uniwersalna lekcja płynąca z cierpliwej lektury dzieła pisarza (tylko taka lektura – niespieszna – ma w tym przypadku sens). W tym nasłuchiwaniu stajemy się podobni do dzieci, które na nowo odkrywają świat wokół siebie, o czym pisał Haupt w fenomenalnych „Fragmentach”, po brzegi wypełnionych brzmieniami i powojami:

Uczę się pośród tego, czy chcę, czy nie chcę, chłonę to naokoło wszystkimi porami skóry, tak jak oddycha się skórą albo tak jak soliter w jelitach chłonie całą powierzchnią ciała, swego robakowego ciała. Przychodzi to do mnie i rozmienia się we mnie, i tu właśnie zaczyna się to przetwarzanie świata na mój własny świat.

I dalej:

A potem naokoło głosy i głosy i powiedzenia, ogród słów, wystrzygane w tym ogrodzie ścieżeczki, naciągnie się taką gałąź ze słowami, jak gałąź jaśminu, aż dreszcz przechodzi, kiedy posypie się deszcz kropel rosy. „Tamten ogród” to był drugi ogród koło składu desek Szora, od składu desek pachniało trocinami i śmiećmi żydowskimi. „Idzie jak z płatka” – mówiła mama i zastanawiałem się, jak to może być, że coś łatwo, składnie idzie jak z płatka. „Tadeuszowa” – to słowo określało cały świat stróżowej, jej dzieci, jej męża pijaczyny i, co tu ukrywać, złodzieja, i nieschludnego mieszkania biednych ludzi, a „Roszlakowscy” to znowu słowo obejmujące całą mieszczańską rodzinę, cały mieszczański światek, cały kosmos obracający się wokoło tych samych, ustalonych spraw mieszczańskich (…).

Bardzo to wszystko modernistyczne, a jednocześnie tak niepodobne do niczego co do tej pory znaliśmy. W tym chyba tkwi szczególna siła pisarza, który jak nikt inny potrafił pogodzić w sobie tylko wiadomy sposób wszystkie sprzeczności, zmieścić je w jednej, jakże pojemnej, a przy tym nad wyraz spójnej formie. Kunszt z jakim używał pisma do wypowiedzenia (sic!) słów może zadziwiać. Tym bardziej zadziwia siła ewokacji, która jest osnową Hauptowskich narracji. Już nie klasycznie rozumiane opowiadanie, ale odtwarzanie i stwarzanie wydają się głównym celem pisarskiego trudu. Co ważne i o czym nie wolno zapominać, dotyczy to w równym stopniu wszystkich warstw tekstu, także brzmieniowej: tak jak słucha się świata, tak też słucha się pisarskiej opowieści o nim.

4.

Dzieło sztuki to według recepty Haupta swoisty mikrokosmos, rojący się i pachnący, poznawalny wszystkimi zmysłami. Kto słucha, ten z pewnością usłyszy. Kto czyta (najlepiej na głos), ten wie, że mam rację.

*Korespondencję Haupta z Wittlinem cytuję według oryginałów zdeponowanych w zbiorach specjalnych Harvard College Library; sygn. bMS Slavic 7 (105).

PAWEŁ PANAS, DR | Adiunkt w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, członek International Institute for Hermeneutics, autor rozpraw, publikował w „Tekstach Drugich”, „Europa Orientalis” i „Sign System Studies”. Autor książek: „Doświadczenia religijne w twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego” (Lublin 2012) oraz „Opisanie świata. Szkice o poezji Marcina Świetlickiego” (Kraków 2014). Redaktor pracy zbiorowej „Horyzont religijny polskiej literatury emigracyjnej” (Lublin 2013). Twórczości Zygmunta Haupta poświęcił m.in. studia: „’Jeździec bez głowy’ Zygmunta Haupta. Fragmenty dyskursu symbolicznego” (w: „Symbol – znak – rytuał. Od narodzin do śmierci”, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2014); „’… gdzieś poza krzywizną ziemi’. Dyskurs wygnańczy w korespondencji Zygmunta Haupta – rekonesans” (w: „Roczniki Humanistyczne” 2014, z. 1); „Tożsamość wygnańca. Uwagi o zapiskach autobiograficznych Zygmunta Haupta” (w: „Osoba czy tekst?”, red. A. Bielak, Lublin 2015). Jest pomysłodawcą i kierownikiem ogólnopolskiego projektu naukowego, poświęconego semiotycznej analizie literackich transfiguracji doświadczenia wygnania. W zakres badanego materiału wchodzi między innym twórczość pisarska autora „Baskijskiego diabła”.

Z kolei 25 września (piątek) o godz. 20:00 w Gorlickim Centrum Kultury usłyszymy MISHĘ ALPERINA, pochodzącego z Ukrainy pianistę, kompozytora i aranżera, współpracującego z prestiżową wytwórnią ECM. Oprócz autorskich kompozycji Alperin wykonuje utwory jazzowe oraz występuje z repertuarem inspirowanym muzyką klasyczną i tradycyjną muzyką państw wschodnich i skandynawskich. Gorlickiej publiczności, mieszkający na co dzień w Norwegii muzyk, zaprezentuje utwory ze swoich ostatnich wydawnictw.

Cykl festiwalowych koncertów zamknie Jurij Andruchowycz z zespołem Karbido, prezentując projekt ATLAS ESTREMO. Punktem wyjścia dla powstania tego muzyczno-literackiego widowiska była prozatorska książka Andruchowycza „Leksykon miast intymnych”. Jak przyznają sami muzycy, kompozycje wchodzące w skład nowego projektu muzycznie odbiegają od post-rockowych utworów znanych słuchaczom z albumów „Samogon”, „Absynt” i „Cynamon”. W dziesiątą rocznicę obecności na scenie Jurij Andruchowycz i Karbido zaprezentują się publiczności z surowszymi i bardziej oszczędnymi brzmieniami, oddającymi energię i atmosferę opisywanych przez pisarza miast. Na koncert zapraszamy do Gorlickiego Centrum Kultury – 26 września, godz. 20:00.

Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. Zachęcamy także do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Jak tu o niej nie myśleć, rozprawiając o pisarzu, którego obie wielkie wojny wygnały z dwóch rodzinnych domów? Nie był on jednak obrażony na ten nowoczesny świat, przynoszący i klęski, i nadzieje. Interesowało go – jak się zdaje – zarówno to, co odeszło jak i to, co nadchodzi, choć pierwsza lektura jego opowiadań sprawia inne wrażenie, zaburza proporcje i pozornie przenosi nas wyłącznie w minione. W obrębie tego, co wydobyte z prywatnej pamięci, łatwo zapominamy, czym dla bohatera (bohaterów) tej prozy były fascynacje nowymi wytworami ludzkiej myśli i rąk. Toteż nie przesadzajmy z obawami – po kilku monografiach, kilkudziesięciu artykułach, recenzjach, esejach czas zacząć kolejny etap recepcji. Podejrzewam, że sam pisarz byłby ciekaw (tak jak ciekaw był – mimo rozwijanej często w sobie nostalgii – Innego, obcych krajów i ludzi), co dociera do nas zza czy spośród linijek jego utworów, tej misternie, latami cyzelowanej prozy. Skromność, jaka ujawnia się w jego listach, a może bardziej zdziwienie czy niewiara we własne możliwości i talent – to także kwestia pewnej konwencji. Ale czyż pisarz tak uczciwy wobec własnego dzieła, tak staranny w całej swojej nonszalancji i tak bezkompromisowy w antydogmatyzmie, byłby zupełnie pozbawiony troski o rezultat swoich działań?

Wyobrażam sobie, że Haupt – gdyby dane było mu to zobaczyć – pisze opowiadanie na kanwie Festiwalu Hauptowskiego. Jego samego zainteresowałyby być może wygłaszane sądy i tezy, ale jego bohatera… raczej sylwetki, sama fizyczność i duchowość poetów, prozaików, badaczy, obyczajowa otoczka, kontekst natury i kultury. Nie wątpię, że i z takiego zdarzenia mógłby wywieść arcydzielną prozę, która udaje, że nią nie jest. Inny byłby tylko garnitur postaci, lecz stalibyśmy się, razem lub osobno, przedmiotem kreacji, co jest zbudowana na prostym przecież postrzeganiu, jak w „Czuwaniu i stypie”, jak w „Białym mazurze”, jak w „To ja sam jestem Emmą Bovary”, ot, tu współczesny porucznik Boczyła, tam Benedyk, czy też jakaś leniwa, lecz czujna i nerwowa Emma, paląca nie Hele, a na przykład Marlboro.

Porzućmy jednak fantazje. Nawet jeśli ten rzeczywisty festiwal, który symbolicznie otwiera nowy czas obecności Haupta w świadomości czytelników-amatorów-miłośników i czytelników-badaczy, miałby być pretekstem dla jakiegoś oderwanego od dzieła bajania o Haupcie, to przecież nie bylibyśmy daleko od ducha tegoż dzieła: wszak wiemy, że „nieudałość” to jego stały składnik – i z tego wszystkiego, co nietrafione, niezręczne, nieprzystające do czegoś i do czegoś nieprzystosowane, Haupt budował  epizody tworzące wizerunek cudownej „nieistotności” (w kategoriach powszechnie akceptowanych hierarchii) i – mając zawsze kłopot z ludźmi – wybierał te fragmenty ich egzystencji, które „nie znaczyły” lub były tak głęboko zanurzone w intymność doświadczenia, że nie sposób o nich wyrokować rzeczy pewnych. Toteż jeśli grozi nam „nieudałość”, możemy sobie ów stan zrekompensować wchodząc w materię prozy Haupta, obcując z nią „od wewnątrz”, oceniając możliwość autoidentyfikacji, nie robiąc niczego na siłę, smakując te partie, które naprawdę nas zachwycają.

Pewnie mógłbym ciągnąć to nieco dłużej, mnożyć trafione i nietrafione argumenty, ale nie zmienia to faktu, że jeśli miałem w związku z wieściami o festiwalu jakieś wątpliwości, to teraz niemal pewien jestem, że żaden festiwal Hauptowi nie zaszkodzi, a może raczej jego dziełu pomóc. Nie, cóż ja mówię, może nam raczej pomóc lepiej zrozumieć paradoksy wiążące się z przyswajaniem jego dzieła. Gdzie mi tam stawiać się w jednym rzędzie z autorem „Szpicy”, no ale on nieustannie miewał wątpliwości – usprawiedliwiał się z nich i nadal je pielęgnował. Zatem nic dziwnego, że naczytawszy się Haupta dziwowałem się jakiś czas hasłem „Festiwal Haupta w Gorlicach”. A dlaczegóż to w takim, a nie innym miejscu? Bo trzeba wiedzieć, że już planowano sesję hauptowską w Żółkwi, w samym centrum „niebyłej” przestrzeni pisarza: na zamku i w cieniu kolegiaty, o krok od parku nad Świnią, w którym to bohater jednego z opowiadań nieudale obcował ze Stefcią. I miała być ponoć tablica na ścianie rodzinnego domu, miał być symboliczny powrót, intronizowanie Haupta na tron ustawiony nad pustym grobem Żółkwi. I, jak to bywa często, coś tam nie wypaliło, nie wyszło i cały ten – klnę się, że mówię to bez ironii – piękny plan szlag trafił, jakieś problemy z pieniędzmi, potem jakaś wojna u bram, Rzym Żółkiewskiego, Krym Putina, więc – mimo dobrych chęci inicjatorów – bardzo to znów hauptowskie, że zaistniał ten fakt w sferze wyłącznie mitycznej, jako niespełnienie, idealna możliwość, coś, co zapowiada się pięknie, bo przecież miasto-cenotaf mogłoby bez żadnego naciągania faktów (o co aż się prosi) uhonorować swojego dawnego obywatela – i gdzie można by lepiej rozprawiać o Haupcie, szukać klucza do jego dzieła niż tam, gdzie jego bohater odnalazł swój czuły instrument – lutnię?

Niech jednak przejdzie ów fakt jedynie zamierzony do sfery idealnych wyobrażeń i – jak to w opowiadaniach Haupta bywa – zostanie skonfrontowany z tym, co nie tak gładkie i wypolerowane, co nieoczywiste i w jego biografii niby przypadkowe, peryferyjne. Tak jak Chełm/Chłąd czy Bystrzyca w Gorganach, tak jak Gorlice, Szymbark i Łosie. Napisałem „niby”, bo „Gorlickie” leży wszak na linii, po której Haupt poruszał się w czasach i wojny i pokoju, na północ od Karpat i wzdłuż nich, raz to się od gór oddalając, raz to się zbliżając, w tych górach i na ich przedpolu ocierając się o śmierć, klęskę, szczęście, o pamięć, samotność i kontemplację życia, od Zakopanego do Rachowa i gdzieś tam, niekoniecznie pośrodku, zahaczając o Gorlice, Szymbark i Łosie.

Opowiadanie, w którym przewijają się tutejsze realia, było jednym z pierwszych, jakie zapadło mi głęboko w pamięć podczas lektury wydanych w drugim obiegu próz Haupta. A może było inaczej? Może tę pamięć utrwalił i „zmanipulował” fakt, że kiedy w 1991 roku przypominaliśmy w „Kresach” sylwetkę mało komu znanego wówczas pisarza, to przedrukowaliśmy wariant wspomnianego opowiadania jako jedną z kilku „ilustracji” jego twórczości? Tak czy owak, ruszyłem wówczas tropem autora „Balonu”, tyle że niewiele utkwiło mi w głowie z moich wizyt gorlickich, jednego pobytu w Szymbarku i w Łosiach, a jak na złość prześladują mnie obrazy z pobytu w Krempnej, dokąd wracałem okrężną drogą z tamtych okolic. A to jest już znacznie dalej, a to jest miejsce, gdzie wówczas siedziałem z synem na tarasie geesowskiej knajpy i jedliśmy kotlety i popijałem je ohydnym wówczas szczyrzyckim piwem, chyba dlatego ohydnym, że browar wchodził w fazę upadku i ani się wkrótce obejrzałem, a nie było śladu po jego wyrobach. I czułem się, obserwując miejscowych, trochę tak jak bohater Haupta, który wkroczył do baru Harry’ego w Luizjanie, a lato i w Gorlickim i w Krempnej było wtedy bardzo gorące (w owym czasie przestrzenie te były dla mnie egzotyczne niemal jak Luizjana) i też patrzyliśmy uważnie z synem, „co tu i jacy tu”, tylko to piwo ze Szczyrzyca wcale nie było „śmiertelne z lodu”, a zęby mi nie „kołczały”, ale cierpły od lurowatego płynu. I mógłbym dziś powtórzyć, zmieniając jedynie toponimy (bo do Krempnej jeszcze powracałem): „W tym Szymbarku-Bystrzycy byłem tylko trzy razy albo dwa – tyle lat temu, że nawet nie pomnę, ile to razy było. Wspomnienie tego bardzo odosobnione, bo to daleko od mych stron, bardzo wycięte osobno, wspomnienie tak odgraniczone jak naklejona w albumie amatorska fotografia. Parę amatorskich dni życia osobno. I z tego tak nic się nie pamięta”.

Nie zamierzam oczywiście nikogo przekonywać, że świadomie czy nieświadomie wszedłem w skórę pisarza, wiem tyle, że doświadczenie tego niepamiętanego niczego jest czymś, co nie tylko Haupta pozwala lepiej zrozumieć, ale razem z nim pięknie nie rozumieć świata.

A teraz znów Gorlice – przypadkowo i zupełnie nieprzypadkowo – być może właśnie ze względu na swoje położenie (nie Żółkiew, nie Lwów, ale też nie Warszawa czy Kraków) całkiem bezpieczne, przynajmniej na tyle, by można było tu spokojnie rozmawiać o Haupcie. O tym, co już w sprawie dzieł pisarza zrobiono i o tym, co jeszcze należałoby (chciałoby się) zrobić. Dobrze też byłoby przy okazji sprawdzić, jak to jest z tym Szymbarkiem-Bystrzycą i czy przypadkiem w pamięci Haupta nie nałożyły się topografie Beskidu Niskiego i Gorganów z rzeką Bystrzycą, ale może i z miejscowością nad Czeczwą (tu już się zagalopowałem, bo Haupta można zawsze o takie rzeczy podejrzewać, a przecież Bystrzyca, pozostałość majątku, to część szymbarskich okolic, być może zresztą nieprzypadkowo w „Pierścieniu z papieru” opowiadanie „gorlickie” znalazło się tuż za „Pokerem w Gorganach”). A może trzeba byłoby raczej poszukać pośród licznych górskich cmentarzy pierwszej wielkiej wojny nagrobka z napisem: „Meine liebe Mutter, sei stolz, Ich trage die Fahne” (kto wie, czy jednak wskazówka Haupta o cmentarzu położonym na trasie bryczki z Szymbarka do Gorlic nie zwiedzie nas na manowce?). Ale to już drobiazgi…

Zaglądam do tej krótkiej, kilkustronicowej prozy i – o dziwo, bez zdziwienia – odkrywam, że długo moglibyśmy rozprawiać o jej niuansach. Nie na jednym festiwalu, konferencji, sesji, spotkaniu. Na przykład o jej języku, o którym dałoby się napisać oddzielną rozprawę, i o językoznawczych obserwacjach Haputa (swoją drogą, o Szymbarku i o czystości tamtejszej polszczyzny napisał niemal to samo, co o Chełmie/Chłądzie, utożsamiając tę czynność z naturalną reakcją na „obce”, jaka rodzi się w strefach pogranicza kulturowego). A może też dałoby się powiedzieć coś o zaskakującym wpływie tego języka na prozę kilku jak najbardziej współczesnych pisarzy?

Ileż zagadek kryją w sobie też autokomentarze Haupta, cała metaliteracka warstwa opowiadań, włącznie z pozornie nieważnymi wtrąceniami, jak tym o dworze w Szymbarku – że palą się w kominku „polana” a nie „kloce”, bo kloce, to „zaraz bardzo sceniczne” – więc trzeba się przyjrzeć raz jeszcze procedurze komponowania otoczenia i własnych refleksji w poszukiwaniu, no właśnie, czego: prawdy realiów czy prawdy artyzmu?

Albo cytując pierwsze zdanie z interesującego nas cały czas opowiadania z 1951 roku („Były raz trzy siostry: Stanisława, Maria i Lala”), zapytać jak ma się ono (i czy w ogóle się ma) do początku Hauptowskiego cyklu o Nietocie z roku 1969 („Mógłbym to zacząć staromodnie, na przykład tak”) albo do drugiego zdania powieści Kuśniewicza z 1971 roku („Były raz dwie siostry – Elżbieta i Bernadetta, oraz ich brat, Emil”). A idąc dalej i myśląc o kolejnych partiach tekstu, zapytać o to szczególne upodobanie do imienia Maria, a potem jeszcze dociekać, dlaczego to buldog z szymbarskiego dworu nazywa się Trefl i czy fakt ten – per analogiam – ma coś wspólnego z tajemniczymi znaczeniami imienia psa Asa albo z karcianymi oznaczeniami na wojskowej taczance? A może historia czwartej, początkowo nieobecnej, siostry, Elżbiety-Biety ma na przykład charakter kompensacyjny? Jest to przecież jedna z nielicznych historii miłosnych, które kończą się czymś w rodzaju happy endu, co też jest zresztą niedopowiedziane (historia z leśnikiem, jak w zaborskich prozach Haupta), i być może pozostaje ona w jakimś nie do końca jasnym związku z narracjami o Pannie i Nietocie. Ale tu już wchodzimy w cały system misternych powiązań i powinowactw, a przecież warto zauważyć, że dla Haupta – skoro już mówimy o Gorlickim i jednym opowiadaniu jako na przykład domniemanym punkcie wyjścia lektury całości – sam podział na to, co peryferyjne czy prowincjonalne i to, co centralne, pierwszoplanowe i „światowe”, jest problematyczny. Bo kiedy pisze o Łosiach, to ludzi tamtejszych widzi jak wielorybników z New Bedford i Nantucket, a napis na grobie zestawia ze znakiem fabrycznym „Made in USA”. Zresztą grób ów to mogiła kogoś o nazwisku z „von und zu”, może kogoś, kto pochodził z odległych od Galicji terenów, z których przywędrowali do niej protoplaści pisarza – terenów obcych i odległych, szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę stopień zakorzenienia Haupta w polszczyźnie.

Nie wiemy do końca, jak działała wyobraźnia pisarza, ale wiemy, że grób młodego chorążego znajdował się w cieniu liści kaliny, tak jak grób królewny scytyjskiej. Haupt – lokując swojego bohatera w różnych miejscach – obsesyjnie powielał i literacko-kulturowe konteksty, i scenerię miłosnych lub śmiertelnych katastrof. Dlatego można zacząć czytać tę prozę od „Gorlickiego” równie dobrze jak od innych przestrzeni, bo hierarchia hierarchią a sposób postrzegania ten sam. Wybierając jedno, wybieramy wszystko, także to, co w „Meine liebe Mutter…” jawi się w takiej oto postaci: „Coś co jest samo w sobie, coś bez historii, bez przyszłości, co było i czego już nie będzie”. Jak to – pytamy – coś było, a nie ma historii? Czy to możliwe? Dla Haupta – tak. Bo nieco dalej pisze: „Wydało mi się, że tym kamieniem została na zawsze i niepowrotnie przykryta moja własna młodość, stała się kiedyś i teraz osobną i niezrozumiałą dla mnie samego”. Bo Haupt nam swojej młodości nie opowiada, on ją przed nami raczej rozpościera. Nie szukajmy tu zatem historii i jej praw; coś, co jest „samo w sobie” musi pozostać do pewnego stopnia niezrozumiałe i obce. Pisarz funduje nam raczej przewodnik po sferze przejściowej – od zwykłości do artyzmu, od banału biografii do blasków i cieni literackiej kreacji. Nie mówi nam, jak mamy rozumieć to „coś”, ale wprowadza nas w strefę opowieści o nierozumieniu.

„Można zapomnieć wszystko, zachować tylko jeden szczegół, próbkę do sprawdzenia, szyfr katalogowy, kontramarkę, którą wystarczy pokazać w kontramarkarni, ażeby wydany mi został cały bagaż, skład pozostawiony w niepamięci”. No więc wystarczy „Meine liebe Mutter…”, by zagłębić się w ten wielki skład, w którym czepiamy się kurczowo ważnych (a o tym decydujemy kapryśnie i arbitralnie) rekwizytów. Haupt nie tyle epatuje nas swoim światem (nie może być do końca „jego”, bo stał się przecież obcy), co zaprasza nas do podróży po zawsze wspólnej przestrzeni pamięci-niepamięci i pokazuje nam strukturę naszych wzruszeń, będących w równym stopniu impulsami świata rzeczy, języka i uczuć.

Przestrzeń jego prozy jest przestrzenią nieskończoną, choć – zdawałoby się – geograficznie ograniczoną. Można zacząć od Gorlickiego, można zorganizować festiwal niepamięci, która mówi o sobie „pamięć”, festiwal niezrozumienia, o ile chce się choć trochę zrozumieć pisarza, dla którego bezinteresowność sztuki była czymś najważniejszym. A tylko taka sztuka i takie dzieło mówią nam cokolwiek o świecie, o egzystencji i esencji, bo tak jak sprawy tych wszystkich sfer, jest meandryczna, pozbawiona prostych point i pełna niedopowiedzeń. Jeśli Festiwal Haupta w Gorlicach stanie się świętem nieoczywistości – spełni swoją rolę.

ANDRZEJ NIEWIADOMSKI, DR HAB. | Poeta, eseista, historyk literatury, redaktor. Współzałożyciel i redaktor Kwartalnika Literackiego „Kresy” (1989-2010). Przez kilkanaście lat zajmował się również krytyką literacką. Debiutował w 1988. Autor dziewięciu książek poetyckich: „Panopticum” (Lublin 1992), „Niebylec” (Warszawa 1994), „Prewentorium” (Lublin 1997), „Kruszywo” (Legnica 2001), „Locja” (Kraków 2005), „Tremo” (Lublin, 2010), „Dzikie lilie” (Poznań, 2012), „Kapsle i etykietki” (Mikołów, 2013), „Pan Optico” (Wrocław 2014), książki eseistycznej „Mapa. Prolegomena” (Lublin, 2012) i trzech naukowych: „Niebliskie wyprawy. Jerzy Zagórski i poetycka przygoda nowoczesności” (Lublin 2001), „Światy z jawnych słów i kwiatów ukrytych. O refleksji metapoetyckiej w nowoczesnej poezji polskiej” (Lublin 2010), „Jeden jest zawsze ostrzem. Inna nowoczesność Zygmunta Haupta” (Lublin 2015). Ukończył również „K. Esej podróżny” oraz „Błękitne ciało. Esej nagrobny”. Autor licznych rozproszonych publikacji poetyckich, krytycznych i naukowych (artykuły w czasopismach, publikacjach zbiorowych, słownikach, publikacjach pokonferencyjnych). Zajmuje się problematyką awangardy poetyckiej, poezji najnowszej, metapoezji, katastrofizmu w literaturze 20-lecia międzywojennego, dziedzictwem 20-lecia w literaturze powojennej, dynamiką wewnętrznych związków w obrębie polskiej prozy modernistycznej. Publikował m. in. w „Kresach”, „Twórczości”, „Odrze”, „Znaku”, „Toposie”, „FA-arcie”, „Pamiętniku Literackim”, „Tekstach Drugich”. Jego wiersze tłumaczone były na języki: angielski, niemiecki, rosyjski, słowacki, słoweński, bułgarski i hiszpański oraz umieszczane w antologiach nowej poezji polskiej na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat. Brał udział w wielu różnych wydarzeniach życia literackiego i kulturalnego. Jest kierownikiem Zakładu Literatury Współczesnej UMCS. Mieszka w Lublinie.

O swoich ostatnich książkach rozmawiać będą m.in. Krzysztof Varga, Andrzej Stasiuk i Justyna Bargielska. Z Arturem Danielem Liskowackim zwrócimy się w kierunku polsko-niemieckiego Szczecina, ale także usłyszymy o mającej ukazać się niebawem, nowej książce autora. Z kolei za wschodnią granicę przeniesiemy się za sprawą spotkania „Przeklęte terytorium”, poświęconego ostatnim książkom Jurija Andruchowycza.

Na pytania Zofii Król, dotyczące książek „Pająki pana Roberta” i „Uprawa roślin południowych metodą Miczurina”, odpowiedzą ich autorzy – Robert Pucek i Weronika Murek. Darek Foks wraz z Waldemarem Bawołkiem przyjrzą się panoramie społecznej współczesnej Polski, a Krzysztof Środa zabierze nas w fenomenologiczną podróż.

Spotkanie z Wojciechem Nowickim to okazja, by podjąć temat podróży w czasie i przestrzeni, ale także towarzyszących im lęków i tęsknocie. Z kolei z Agnieszką Wolny-Hamkało o jej powieści „Zaćmienie” porozmawia Jarosław Klejnocki.

Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w ramach festiwalu, wstęp wolny.

Szczegółowy plan wydarzeń wraz z ich opisami dostępny jest w zakładce PROGRAM. By lepiej poznać festiwalowych autorów i moderatorów spotkań, zapraszamy na stronę GOŚCIE. Zachęcamy także do subskrybowania festiwalowego kanału w serwisie YOUTUBE, gdzie zamieszczane będą rejestracje spotkań z autorami, oraz do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU.

Audycji można będzie wysłuchać od poniedziałku do piątku, o godz. 11:45. Powtórka o godz. 22:50.

Słuchaj Radia Kraków: www.radiokrakow.pl/sluchaj-online
Informacja o cyklu na www Radia Kraków: www.radiokrakow.pl/nasze-akcje/w-radiowej-bibliotece/jan-peszek-czyta-proze-zygmunta-haupta

czołówka | Zuzanna Rogatty, Katarzyna Turowska
muzyka | http://www.freemusicarchive.org/music/Denitsa_Mineva__Kosta_T/U_L_Y_O_T/U_L_Y_O_T

W piątek, 18 września, publiczność będzie miała okazję podziwiać szkice autorstwa Zygmunta Haupta, który w młodości studiował architekturę oraz urbanistykę. Na wystawie HAUPT MNIEJ ZNANY. RYSUNKI 1933-1975 zostaną zaprezentowane m.in. prace pochodzące z paryskiego okresu w życiu pisarza, kiedy to powstały jego pierwsze teksty literackie oraz szkice. Wernisaż o 17:30, a samą wystawę w Miejskiej Bibliotece Publicznej będzie można oglądać do 31 października.

Również pierwszego dnia festiwalu zostanie wyświetlony film z cyklu ERRATA DO BIOGRAFII, w reżyserii Zbigniewa Kowalewskiego. Na ekranie widzowie zobaczą m.in. prof. Aleksandra Madydę, Krzysztofa Rutkowskiego oraz Andrzeja Stasiuka, dzielących się swoją fascynacją twórczością Haupta. Na projekcję zapraszamy o godz. 19:00 do Dworu Groblewskich IGIPZ PAN.

ZYGMUNT HAUPT. PODOLE – LWÓW – PARYŻ – USA, tak zatytułowano spotkanie znawców i pasjonatów dokonań pisarskich Haupta. Dnia 18 września, tuż po projekcji filmu „Errata do biografii”, prof. Aleksander Madyda, dr hab. Andrzej Niewiadomski, dr Paweł Panas i Marek Dziedziak, w rozmowie z Michałem Sowińskim, przybliżą festiwalowym gościom sylwetkę pisarza, wraz z kontekstem historycznym czasów, w jakich tworzył. Kolejne spotkanie – w którym wezmą udział prof. Aleksander Madyda, dr hab. Andrzej Niewiadomski, dr Paweł Panas dr Zofia Król oraz moderator Michał Sowiński – nosi tytuł ZYGMUNT HAUPT. MISTYCYZM – MANIERYZM – MODERNIZM i będzie poświęcone m.in. sposobom, w jakie teoria literatury szuka kolejnych nazw, kolejnych „izmów”, dzięki którym mogłaby opisać, sklasyfikować i nazwać twórczość Zygmunta Haupta (20 września, godz. 19:15). Wydarzenia festiwalowe – 28 września, o godz. 19:00 – zakończy dyskusja ZYGMUNT HAUPT. ŚWIATOOGLĄD, którą poprowadzi Darek Foks, a w której wezmą udział prof. Aleksander Madyda, dr hab. Andrzej Niewiadomski i dr Paweł Panas.

Szczegółowe informacje dotyczące wydarzeń są dostępne w zakładce PROGRAM. Zachęcamy również do śledzenia naszej strony na FACEBOOKU. Na wszystkie wydarzenia odbywające się w ramach festiwalu wstęp wolny.

czołówka | Zuzanna Rogatty, Katarzyna Turowska
muzyka | http://www.freemusicarchive.org/music/Denitsa_Mineva__Kosta_T/U_L_Y_O_T/U_L_Y_O_T

MBP w Gorlicach zrealizowała projekt „Polska Cyfrowa Równych Szans”, którego celem było wprowadzenie w świat komunikacji cyfrowej dorosłych Polaków z pokolenia 50+. W ostatnim czasie MBP uczestniczyła także w projekcie „Budowa zintegrowanego systemu informacji i zarządzania zbiorami 33 bibliotek publicznych w woj. małopolskim z użyciem technologii teleinformatycznych”, współfinansowanym przez UE w ramach Małopolskiego RPO na lata 2007-2013.

MBP w Gorlicach uczestniczy w projekcie „Biblioteka Miejscem Spotkań Wielu Kultur”, który ma na celu wypracowanie modelu biblioteki integrującej różnorodną społeczność oraz wyposażenie bibliotekarzy w wiedzę potrzebną przy realizacji działań wielokulturowych, podejmowanych razem z przedstawicielami mniejszości. Wśród aktualnych projektów wymienić można również: „Bitwa Gorlicka 2.0”, „Tablety w Twojej Bibliotece”, „Zakup nowości wydawniczych do bibliotek”. Prowadząc działalność kulturalną, MBP podejmuje ponadto takie akcje, jak: młodzieżowy klub DKK, Klub Czytelniczy „Nad Lipą”, Klub Małego Czytelnika, „Cała Polska czyta dzieciom”, „Odjazdowy Bibliotekarz”.

źródło:
www.mbpgorlice.info

W niedzielę, 20 września, w Gorlickim Centrum Kultury usłyszymy fragmenty prozy Zygmunta Haupta w interpretacji wybitnego i wielokrotnie nagradzanego aktora teatralnego i filmowego, JERZEGO TRELI. Czytanie rozpocznie się o godz. 18:00.

W kolejny weekend Miejska Biblioteka Publiczna gościć będzie krakowskiego aktora, TOMASZA SCHIMSCHEINERA, który zaprezentuje swoje odczytanie opowiadań Haupta. Festiwalowa publiczność z Tomaszem Schimscheinerem spotka się dwukrotnie – 25 września o 18:45 oraz 26 września o 15:00.

Czytania to nie jedyna okazja, by zetknąć się z prozą Zygmunta Haupta w interpretacji aktorskiej. W sobotę, 20 września, na scenie Gorlickiego Centrum Kultury zobaczymy Sławomira Grzymkowskiego w monodramie NIEZAPAMIĘTANIE, który Antoni Ferency wyreżyserował w oparciu o prozę „największego z niesłusznie zapomnianych”, ale też o teksty poświęcone samemu Hauptowi. Monodram ma stanowić próbę zbliżenia się, nie tyle do twórczości, co do samej osoby autora. Jego charakteru, cech osobowości i doświadczeń, które tę osobowość ukształtowały.

O Zygmuncie Haupcie niewiele wiadomo. Chcemy wiedzieć więcej, ale skąd czerpać informacje? – mówi reżyser monodramu. – Żywe informacje. Opracowania naukowe, nieliczne i suche są jakoś ‘pozbawione człowieka’. Kim ten Haupt był? Najlepiej byłoby zapytać jego samego i trochę na niego popatrzeć. To niemożliwe, ale jest ktoś, kto może o Haupcie opowiedzieć więcej. Inaczej.

Na wszystkie festiwalowe wydarzenia wstęp wolny.

Zwracamy uwagę, że w związku z włączeniem do programu powyższych czytań, zaszły niewielkie zmiany w planie wydarzeń w dniu 20 września. Zachęcamy do zapoznania się z programem festiwalu po aktualizacji: www.festiwalhaupta.pl/pl/category/program.

„Książka Smoleńskiego dowodzi, że nie mamy co liczyć, że czas sam załatwi historyczne problemy. Niewyjaśnione zbrodnie, nie zrekompensowane krzywdy będą jak upiory wychylać się w kolejnych pokoleniach. ‚Pochówek dla rezuna’ to doskonała, choć trudna lektura”. | Edwin Bendyk, Polityka

Paweł Smoleński | Reporter, publicysta, od 1989 dziennikarz „Gazety Wyborczej”, wcześniej współpracownik pism drugiego obiegu. Napisał m.in.: „Pokolenie kryzysu”, „Gazeta Wyborcza — lustro demokracji”, „Salon patriotów”, „Pochówek dla rezuna”, „Irak. Piekło w raju”, „Izrael już nie frunie”, „Bedzies wisioł za cosik. Godki podhalańskie” (wraz z Bartłomiejem Kurasiem), „Balagan. Alfabet izraelski”, „Oczy zasypane piaskiem”, „Szcze ne wmerła i nie umrze” – wywiad rzekę z Jurijem Andruchowyczem. Kilkanaście jego reportaży opublikowała paryska „Kultura”. Laureat Nagrody Pojednania Polsko-Ukraińskiego 2003 za książkę „Pochówek dla rezuna” i Nagrody im. Kurta Schorka za teksty poświęcone Irakowi. W 2006 otrzymał także Nagrodę im. Beaty Pawlak za zbiór reportaży „Izrael już nie frunie”. W 2012 odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

www.czarne.com.pl

Druga Ogólnopolska Wystawa Znaków Graficznych (04.09-23.10.2015, Gdynia) to wydarzenie prezentujące przekrojowo osiągnięcia polskiego projektowania: polskie znaki oraz systemy komunikacji wizualnej. Ekspozycja przypomina ikoniczne projekty z lat 1945-69, przybliża historię polskiej grafiki użytkowej, a także pozwala skonfrontować dokonania nestorów projektowania z najnowszymi dokonaniami w dziedzinie projektowania graficznego.

Pierwsza część ekspozycji jest odtworzeniem legendarnej Pierwszej Ogólnopolskiej Wystawy Znaków Graficznych z 1969 roku – na wystawie odbywającej się w Związku Polskich Artystów Plastyków w Warszawie pokazano wówczas 335 projektów takich twórców jak: Ryszard Bojar, Roman Duszek, Emilia Nożko-Paprocka, Karol Śliwka. Nawiązując do tamtego wydarzenia, druga część ekspozycji przedstawia 335 najnowszych znaków powstałych w latach 2000–2015, wybranych przez Radę Konsultantów i Kuratorów wystawy spośród prawie trzech tysięcy zgłoszeń.

źródło: Ogólnopolska Wystawa Znaków Graficznych

Zygmunt Haupt: ten tworzący za Oceanem pisarz był czytany głównie przez amerykańską emigrację, we Francji i Wielkiej Brytanii. Świetne pióro wojskowego reportera, błyskotliwy umysł artysty malarza, studenta architektury i nauk ścisłych sprawiają, że mamy do czynienia z niebanalnym zapisem dawno minionego świata. Film jest hołdem dla niesprawiedliwie przemilczanego autora „Pierścienia z papieru”, szkiców architektury, pejzażu Wołynia i Podola, a także kronikarza epizodów z najnowszej historii Rzeczpospolitej. Dzieła Zygmunta Haupta wzbudzały zarówno podziw Józefa Czapskiego, jak też jawną niechęć manifestowaną przez Czesława Miłosza. Mistrz krótkiej formy, specjalista od nastroju i celnego komentarza zarabiał na życie jako dziennikarz „Głosu Ameryki” i redaktor czasopisma „Ameryka”.  Żołnierz gen. Maczka, uwielbiał konie. Ten motyw oraz najciekawsze tropy stylistyczne pojawią się w interpretacjach zafascynowanych twórczością Haupta filologów: Aleksandra Madydy i Krzysztofa Rutkowskiego. Swoje zauroczenie postacią bohatera filmu i inspiracje frazą Haupta ujawnia też Andrzej Stasiuk. Wspominane przez uczestników rozmowy o Haupcie fragmenty jego prozy czyta Wojciech Wysocki.

źródło: materiały TVP

Michał Olszewski | Dziennikarz, prozaik. Był dziennikarzem krakowskiego wydania „Gazety Wyborczej”, współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym”. Pisze głównie o polskiej przestrzeni i przemianach społecznych po 1989. Autor książek: „Do Amsterdamu”, „Chwalcie łąki umajone”, „Low-tech”, „Zapiski na biletach”, „Najlepsze buty na świecie”. Laureat Nagrody im. Kapuścińskiego oraz Literackiej Nagrody Warmii i Mazur – Wawrzyn 2014 za zbiór reportaży „Najlepsze buty na świecie”.

www.czarne.com.pl

Krzysztof Środa | Pisarz, tłumacz, historyk filozofii. Pracował w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN (doktorat o fenomenologii Edmunda Husserla). Publikował artykuły w polskich i zagranicznych pismach filozoficznych. Prowadził własne wydawnictwo i agencję reklamową, inwestował na giełdzie, wydawał książki o analizie rynków kapitałowych, przełożył kilkanaście książek, większość na temat spekulacji giełdowej. Autor „Niejasnej sytuacji na kontynencie”, „Projektu handlu kabardyńskimi końmi”, „Podróży do Armenii i innych krajów”. Laureat Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii eseistyki.

www.czarne.com.pl

„Gdyby Lynch i Bareja mieli dziecko, to byłaby nim Agnieszka Wolny-Hamkało. Z wdziękiem prowadzi czytelnika przez absurdalne, straszne, perwersyjne, symulakryczne, a przede wszystkim rozbrajająco swojskie kręgi piekła”. | Natasza Goerke

„’Zaćmienie’ jest wyjątkowo zmysłową powieścią – rzecz nie tylko w giętkim języku erotycznym, który na użytek powieści tworzy Wolny-Hamkało, ale i w sugestywnych obrazach oraz tworzywach, z których najważniejszym jest bursztyn”. | Anna Marchewka, instytutksiazki.pl

Agnieszka Wolny-Hamkało | Poetka, pisarka, publicystka. Autorka książek poetyckich: „Mocno poszukiwana”, „Lonty”, „Gospel”, „Ani mi się śni”, „Spamy miłosne”, „Nikon i Leica”, „Borderline”. Współautorka antologii opowiadań „Projekt Mężczyzna”, „ORWO” i „7 grzechów głównych”. Współpracuje lub współpracowała z „Gazetą Wyborczą”, „Przekrojem”, „Przeglądem”, „Bluszczem”, „Chimerą”, TVP 1 (program „Hurtownia książek”), CSW, bydgoskim „Mózgiem”, Ogólnopolskim Konkursem Poetyckim im. Jacka Bierezina, Międzynarodowym Festiwalem Opowiadania we Wrocławiu. Nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia, nagrody Gazety Wyborczej wARTo, nagrody mediów publicznych Cogito. Jej utwory są tłumaczone m.in. na język serbski, chiński i hiszpański. W 2013 opublikowała powieść „Zaćmienie”.

www.czarne.com.pl

„O Zygmuncie Haupcie niewiele wiadomo. Chcemy wiedzieć więcej, ale skąd czerpać informacje? Żywe informacje. Opracowania naukowe, nieliczne i suche są jakoś ‘pozbawione człowieka’. Kim ten Haupt był? Najlepiej byłoby zapytać jego samego i trochę na niego popatrzeć. To niemożliwe, ale jest ktoś, kto może o Haupcie opowiedzieć więcej. Inaczej”. | Antoni Ferency, reżyser

Antoni Ferency | Reżyser młodego pokolenia. Absolwent Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. Poza działalnością społeczną zajmuje się teatrem i filmem. Od 2005 współpracuje ze Studiem Teatralnym Koło. Publikował m.in. w czasopismach: „Zeszyty Literackie”, „Dialog”, „Lampa”. Jest autorem poezji oraz sztuk teatralnych: „Upadek pierwszych ludzi” (Gdyńska Nagroda Dramaturgiczna – nominacja 2011, Ogólnopolski Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej – finalista 2013, prapremiera 2012: Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu, reż. Iwona Kempa), „Odetchnienie” (2012), „Wypasiaki. Dramat modowojenny” (2014), „Stalker. Interpretacja” (2015). Od niedawna reżyseruje własne dramaty: „Upadek pierwszych ludzi” – Teatr SOHO w Warszawie (2013), „Stalker. Interpretacja” – Teatr Ochoty w Warszawie (2015).

Sławomir Grzymkowski | Aktor teatralny, filmowy i telewizyjny. Absolwent  Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza  w Warszawie (1993). Od 1994 aktor Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy. W latach 1994-98 współpracował z redakcją dziecięcą i edukacyjną TVP. Współpracował jako pedagog ze Studium Aktorskim przy Teatrze Żydowskim w Warszawie i Szkołą Aktorską Machulskich. Był asystentem prof. Piotra Cieślaka na Wydziale Reżyserii i Wydziale Aktorskim warszawskiej Akademii Teatralnej. Wystąpił m.in. w spektaklach Krystiana Lupy, Krzysztofa Warlikowskiego, Pawła Miśkiewicza, Agnieszki Glińskiej, Piotra Cieplaka, Marka Fiedora, Igora Gorzkowskiego, Antoniego Ferencego, Janusza Opryńskiego. Współpracuje jako aktor z Teatrem Provisorium w Lublinie, Stowarzyszeniem Teatralnym KOŁO, Teatrem Scena Prezentacje, Teatrem Ochoty, Szkołą Filmową Andrzeja Wajdy.

„Polski Londyn wojenny i powojenny wydaje się jedną wielką intrygą – i to niezwykle ciekawą, wciągającą. Pikanterii dodaje fakt, że to wszystko prawda”. | Chris Niedenthal

„Tym, co spaja te historie, jest zderzenie z inną, bardziej obcą, niż chcielibyśmy myśleć, kulturą. Nawet świetna znajomość języka i wyższe wykształcenie nie zapewniają bezproblemowej asymilacji”. | Juliusz Kurkiewicz, wyborcza.pl

Ewa Winnicka | Studiowała dziennikarstwo i amerykanistykę na UW. Od 1999 związana z „Polityką”, publikuje w „Tygodniku Powszechnym”, włoskim „Internazionale” i „Dużym Formacie”. Jest współautorką kilku scenariuszy do filmów dokumentalnych. Dwukrotnie uhonorowana nagrodą Grand Press za teksty o tematyce społecznej. Laureatka Okularów Równości – nagrody promującej walkę z wykluczeniem. Autorka książek: „Londyńczycy” (finał Nagrody Gryfia), „Nowy Jork zbuntowany” i „Angole” (nominacja do Nagrody Nike 2015).

www.czarne.com.pl

Artur Daniel Liskowacki | Prozaik, poeta, eseista, autor książek dla dzieci, słuchowisk i dramatów scenicznych. Od ćwierćwiecza jest publicystą w „Kurierze Szczecińskim”, w którym był też wiele lat kierownikiem działu kultury i redaktorem naczelnym. Debiutował wierszami w „Kamenie” (1974). Wiersze i prozę publikował m.in. na łamach „Tygodnika Kulturalnego”, „Szpilek”, „Odry”, „Czasu Kultury”, „Kwartalnika Artystycznego”. Był stałym współpracownikiem miesięcznika „Teatr”, obecnie związany jest z miesięcznikiem „Twórczość”. Wydał ponad 20 książek, w tym m.in. tomy wierszy: „Autoportret ze szminką”, „Atlas ptaków polskich” i „Elegijki”; zbiory szkiców: „Ulice Szczecina”, „Cukiernica pani Kirsch” i „Kronika powrotu”; tomy opowiadań: „Dzikie koty”, „Capcarap” (nominacja do Nike) i „Skerco” oraz powieści: „Eine kleine” (finał Nagrody Literackiej Nike 2001, I Nagroda w kategorii prozy konkursu literackiego Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek 2002), „Mariasz” (nominacja do Europejskiej Nagrody Literackiej) i „Murzynek B.”. Laureat wielu nagród i wyróżnień za słuchowiska radiowe, m.in. I Nagroda i Nagroda Specjalna im. K. Zalewskiego na Festiwalu Teatru PR i TVP „Dwa teatry”. Jest laureatem Nagrody Artystycznej Miasta Szczecin i nagrody Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich. Juror wielu festiwali i konkursów teatralnych, m.in. OPTMF Kontrapunkt w Szczecinie, Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, konkursu MKiDN „Klasyka żywa”. W 2007 jego powieść „Eine kleine” została przeniesiona na scenę Teatru Współczesnego w Szczecinie. W czerwcu 2015 odbyła się prapremiera jego sztuki „Podwieczorek u Łazarza” – Teatr Polski w Szczecinie. W 2013 ukazała się książka Michała Larka i Jerzego Borowczyka „Przywracanie, wracanie. Rozmowy szczecińskie z Arturem D. Liskowackim”. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i prezesem Fundacji Literackiej im. Henryka Berezy. Jesienią tego roku ukaże się jego zbiór szkiców „Ulice Szczecina (ciąg bliższy)”.

Jerzy Trela | Aktor, pedagog. Po studiach w krakowskiej PWST związał się z Teatrem Starym rolą Filipa w przedstawieniu „Król Mięsopust” (reż. B. Hussakowski, 1970). Współpracując z wieloma teatrami w Warszawie (Narodowym, Dramatycznym, Na Woli, Ateneum, Polonia) i Krakowie (STU, Ludowy, Juliusza Słowackiego), do dziś pozostaje wierny zespołowi i scenie Teatru Starego. Jerzy Trela to artysta wielkiego talentu i nieograniczonych możliwości. Kilkadziesiąt ról stworzonych w Starym Teatrze wpisuje się w powojenną historię tej sceny. Jego aktorską osobowość ukształtowały takie kreacje jak Gustaw-Konrad w „Dziadach” i Konrad w „Wyzwoleniu”. Szkołę aktorskiego rzemiosła otrzymał, pracując pod okiem Jerzego Jarockiego („Szewcy”, „Wiśniowy sad”, „Rewizor”, „Życie jest snem”, „Ślub”, „Faust”), który dostrzegł w jego aktorstwie cechy charakterystyczne: dystans, autoironię, wyczucie absurdu. Jerzy Trela współpracował także z Andrzejem Wajdą („Tragiczna historia Hamleta księcia Danii”, „Zemsta”, „Wesele”), Jerzym Grzegorzewskim („Wesele”, „Tak zwana ludzkość w obłędzie”, „Dziady – XII improwizacji”), Krystianem Lupą („Powrót Odysa”, „Lunatycy”), Mikołajem Grabowskim („Irydion”, „Tango Gombrowicz”, „Wyzwolenie”), Kazimierzem Kutzem („Damy i huzary”, „Pieszo”), Piotrem Cieplakiem („Król umiera, czyli ceremonie”). Jerzy Trela od wielu lat jest profesorem krakowskiej PWST. Jest laureatem wielu nagród teatralnych, filmowych i telewizyjnych. W 2010 nagrodzony tytułem Mistrz Mowy Polskiej, a w 2011 uhonorowany Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

www.stary.pl

Trójmiejski zespół pieśniarek, w obecnej konstelacji występuje od 2013 roku. Laboratorium Pieśni poza koncertowaniem i udziałem w festiwalach realizuje badania terenowe w poszukiwaniu nowej-starej muzyki (dotychczasowe: Albania – pieśni polifoniczne, Kaszuby – pieśni pogrzebowe, Dolny Śląsk – praktyki kolędnicze). Grupa tworzy także spektakle, w których tradycyjne pieśni opowiadają o odchodzących obrzędach. Założycielki grupy – Alina Jurczyszyn, absolwentka Akademii Praktyk Teatralnych Gardzienice i Kamila Bigus, absolwentka Akademii Muzycznej w Gdańsku – realizują projekt Akademia Laboratorium Pieśni na Uniwersytecie Gdańskim, a także prowadzą warsztaty pieśni tradycyjnych w innych placówkach. Laboratorium Pieśni jest współorganizatorem Festiwalu Muzyki i Wiosny Etnowiosnowisko w Gdańsku.

www.facebook.com/laboratoriumpiesni
www.youtube.com/user/Laboratoriumpiesni

„Siódemka” tylko pozornie kpi z prowincji, prowincji leżącej w centrum naszego kraju. To brutalna, szczera do bólu próba opisu tego, co swojskie, a zarazem bardzo tajemnicze i dotąd niezbadane. To podróż przez polskie jądro ciemności, przez kompleksy i fantazje narodowe, przez wieki historii. To wędrówka pełna groteski i przegięcia, napędzana alkoholem i narkotykami.

Ziemowit Szczerek | Dziennikarz, współpracuje z „Polityką”, „Ha!artem” i „Nową Europą Wschodnią”, autor książek „Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian”, „Rzeczpospolita Zwycięska”, „Siódemka”, współautor zbioru opowiadań „Paczka radomskich”. Publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym”, „Lampie”, „Studium”, „Opowiadaniach” i „E-splocie”. Ponadto interesuje się wschodem Europy i dziwactwami geopolitycznymi, historycznymi i kulturowymi. Jeździ po dziwnych miejscach i o tym pisze. Laureat Paszportu Polityki 2013 za książkę „Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian”; książka nominowana była również w 2014 do nagród Nike i Angelus.

www.ha.art.pl
www.dwutygodnik.com

„Doświadczeniem konstytuującym poetyckie światoodczucie Artura Szlosarka, egzystencjalnym centrum, z którego rozchodzą się drogi tej poezji, zdaje się być doświadczenie samotności”. | Marian Stala

Artur Szlosarek | Poeta, tłumacz. Studiował polonistykę w Krakowie oraz komparatystykę, germanistykę i filozofię w Bonn. Wiersze publikował m.in. w „Zeszytach Literackich”, „bruLionie” i „Tygodniku Powszechnym”. Debiutował tomem poetyckim „Wiersze napisane” (1991). Wydał m.in.: „Popiół i miód”, „Camera obscura”, „List do ściany”, „Pod obcym niebem”, „Ołówek rzeźnika”. Jego wiersze tłumaczone były na język angielski, niemiecki, francuski, szwedzki, bułgarski, czeski i słowacki. Stypendysta berlińskiej Akademii Sztuk, Fundacji Roberta Boscha, Ministra Kultury RP. W 1993 został laureatem nagrody Fundacji im. Kościelskich. Tłumaczył Celana, Benjamina, Kafkę i Lichtenberga. Członek Polskiego PEN Klubu.

www.wydawnictwoliterackie.pl

„To się tutaj niezwykle i nieoczekiwanie miesza: przeszłość i pamięć z teraźniejszością i przestrzenią. Po co ten Nowicki tak jeździ po jakichś Rumuniach, zadupiach, Italiach? Po co? By żyć podwójnie, by wstrzykiwać pamięci jakąś cudną chemię, która pamięć czyni tak żywą jak życie? Po co się jeździ? Żeby wskrzeszać umarłych? Ojców, dziadków, babki? Czemu nie. Każdy sposób jest dobry, by odżyli. Miejscami skóra cierpnie z radości, gdy się to czyta”. | Andrzej Stasiuk

Wojciech Nowicki | Pisarz, kurator wystaw fotograficznych, recenzent kulinarny. Współpracuje z „Tygodnikiem Powszechnym” i „Gazetą Wyborczą”. Jego książka „Dno oka. Eseje o fotografii” (2010) znalazła się w finale Nagrody Literackiej Nike 2011. Wydane w 2013 „Salki” otrzymały Nagrodę Literacką Gdynia w kategorii esej. Opublikował także „Stół, jaki jest. Wokół kuchni w Polsce” (2011), „Jerzy Lewczyński. Pamięć obrazu” (2012), „Niepokoje Wilhelma von Blandowskiego” (2013), „Odbicie” 2015. Jest członkiem rady Miesiąca Fotografii w Krakowie.

www.czarne.com.pl

„To przedziwna książka. Niby o pająkach. Ale tak naprawdę jest to książka o czytaniu książek. W pierwszym rzędzie – o czytaniu księgi natury. Potem o czytaniu tekstów uczonych mężów, którzy tę pierwszą księgę studiują od wieków. I wreszcie o odczytywaniu księgi własnego życia – jak zwykle najtrudniejszej do zrozumienia. Autor podpowiada nam, że gdy przy tej ostatniej lekturze pogubimy się całkowicie, tropu wyprowadzającego z matni możemy szukać w kłębku pajęczyny wiszącej w kącie pod sufitem”. | Krzysztof Środa

„Największą przyjemność ma jednak czytelnik z samego języka, usytuowanego nieco ponad pajęczym światem, choć wciąż blisko niego. Oto na przykład słowo ‚wylinka’ wymienione w jednym akapicie trzy razy w formie dopełniacza liczby mnogiej ‚wylinek’ przekształca ciąg prostych zdań w swoisty poemat, zwieńczony u końca akapitu nie mniej urokliwą formą mianownika ‚wylinki’. Pan Robert świadomie wymienia też rozmaite polskie nazwy. Pojawiają się tu między innymi kłębosze, wilkosze i wałęsaki, w roli pajęczych gatunków, ale też w roli czule wyginających język ciągów zgłosek”. | Zofia Król, dwutygodnik.com

Robert Pucek | Tłumacz i outsider. Mieszka w lesie, gdzie pająki i kruki. W 2014 opublikował książkę „Pająki pana Roberta”.

www.czarne.com.pl
www.dwutygodnik.com

„Z mozaiki ludzkich problemów wyłania się obraz kraju w wiecznej transformacji, żyjącego przeszłością i nieodkupionymi winami. Kraju poranionego od morza do gór”. | Sylwia Chutnik

Lidia Ostałowska | Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Po 1989 związała się z działem reportażu Gazety Wyborczej. Autorka reportaży o tych, którym trudniej — o mniejszościach narodowych i etnicznych, o kobietach, o młodzieży z subkultur i o wykluczonych oraz współautorka wielu zbiorów reportaży. W 2000 ukazało się pierwsze wydanie książki „Cygan to Cygan”, a w 2011 książka reportażowa „Farby wodne” (nominowana do Nagrody Literackiej Nike i Nagrody Gwarancje Kultury). W 2012 opublikowała zbiór „Bolało jeszcze bardziej”.

www.czarne.com.pl

„Krótkie, gęste i treściwe – każde słowo na swoim miejscu, co drugie zdanie mocne i celne niczym aforyzm. A wszystko to spowija aura niesamowitości, choć opowiadania te traktują o zwykłym życiu. Debiut bardziej niż obiecujący”. | Dariusz Nowacki

„Szczerze mówiąc, nudzi mnie odpisywanie świata, pieczołowite, aptekarskie odwzorowywanie, właściwie obrysowywanie go. Zawsze mnie potwornie ręka swędzi, żeby rzeczywistości dorobić jeden czy drugi lufcik, wypustkę. Jeżeli idę sobie ulicą Stawową w Katowicach i codziennie chodzę tą ulicą Stawową w Katowicach, to nie chce mi się tą ulicą chodzić w pisaniu. Jeżeli uważam, że na tej ulicy nic ciekawego się nie dzieje, to mogę ją wyposażyć w takie włazy i luki, które otwierają jeszcze jakąś inną atmosferę tej ulicy – nie inną rzeczywistość, ale właśnie atmosferę”. | Weronika Murek, dwutygodnik.com

Weronika Murek  | Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego. „Uprawa roślin południowych metodą Miczurina” (2015) to jej debiut literacki.

www.czarne.com.pl
www.dwutygodnik.com

Waldemar Bawołek | Prozaik. Laureat Konkursu „Nowego Nurtu” i Wydawnictwa Kurpisz oraz Ogólnopolskiego Konkursu Wydawnictwa Zielona Sowa, trzykrotny stypendysta MKiDN. Mieszka w Ciężkowicach. Wydał książki: „Delectatio morosa” (1996), „Raz dokoła” (2005), „Humoreska” (2012) i „To co obok” (2014, nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia).

www.wforma.eu

„Wielu bohaterów reportaży Szejnert historia, zwłaszcza wojenna, dotknęła bezpośrednio, te wydarzenia jednak wplatają się w tkankę zwykłego, aktualnego życia, pojawiają się mimochodem. (…) Historia w skali mikro, na poziomie małych społeczności i indywidualnych losów wydaje się szczególnie absorbować autorkę – wśród bohaterów jej reportaży znajdziemy kronikarzy i pasjonatów historii lokalnej, ludzi zasłużonych dla swoich regionów, miasteczek, szkół. Im dalej w lekturę, tym mocniejsze wrażenie, że codzienność jest najważniejsza. Są tacy, którzy powiedzą, że zadaniem literatury czy kina jest dostarczanie scenariuszy do eskapizmu”. | Olga Drenda, dwutygodnik.com

Małgorzata Szejnert | Dziennikarka, współzałożycielka „Gazety Wyborczej” i przez prawie 15 lat szefowa działu reportażu w tym dzienniku. Mentorka polskich reporterów młodego pokolenia: Szczygła, Tochmana, Hugo-Badera. Autorka wielu książek, m.in. „Szczecin: Grudzień, Sierpień, Grudzień” (z Tomaszem Zalewskim), „Sława i infamia (rozmowa z prof. Bohdanem Korzeniewskim), „Czarny ogród” (2007), „Wyspa klucz” (2009), „Dom żółwia. Zanzibar” (2011), „Śród żywych duchów” (2012), „My, właściciele Teksasu. Reportaże z PRL-u” (2013), „Usypać góry. Historie z Polesia” (2015). Uhonorowana Nagrodą Mediów Publicznych COGITO, nominowana do Nagrody Literackiej Nike, Nagrody Literackiej Gdynia oraz Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus.

www.znak.com.pl
www.dwutygodnik.com

Angelika Kuźniak | Autorka opowieści reporterskich „Marlene” (2009) i „Papusza” (2013) oraz współautorka dwóch reportaży zamieszczonych w nominowanym do Nagrody Literackiej Nike 2008 tomie Włodzimierza Nowaka „Obwód głowy”. Trzykrotnie uhonorowana nagrodą Grand Press, kilkakrotnie nominowana do Polsko-Niemieckiej Nagrody Dziennikarskiej. Za wywiad z Hertą Müller otrzymała w 2010 Nagrodę im. Barbary Łopieńskiej.

www.czarne.com.pl

„Bohater wierszy Bohdana Zadury nie bardzo wie, gdzie jest. A już na pewno nie wie tego czytelnik. Przestrzeń i czas traktowane są jak osobiste narzędzia stylu literackiego. Czyli dowolnie. Nie chodzi nawet o swobodne przemierzanie czasu i przestrzeni – to w poezji w końcu nic nowego – ale o używanie określeń miejsca i daty zawsze wtedy, kiedy ma się na to ochotę. Na przykład dlaczego by nie wymienić dwunastu nazw węgierskich miasteczek w wierszu, który ma dziewiętnaście króciutkich wersów („W samochodzie z Salfeld do Budapesztu”)?” | Zofia Król, dwutygodnik.com

Bohdan Zadura | Poeta, prozaik, tłumacz i krytyk literacki. Ukończył filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Jako poeta debiutował w 1962 na łamach dwutygodnika „Kamena”. Wieloletni redaktor kwartalnika „Akcent”, od 2004 redaktor naczelny „Twórczości”. Współpracuje z „Literaturą na Świecie”, publikuje w większości polskich czasopism literackich i kulturalnych. Autor przekładów z języka angielskiego, węgierskiego, rosyjskiego i ukraińskiego (antologia „Wiersze zawsze są wolne”). Laureat Nagrody im. Stanisława Piętaka (1994) oraz Nagrody im. Józefa Czechowicza (2010). Wyróżniony tytułem Honorowego Obywatela Miasta Puławy (2010). Za tom „Nocne życie” uhonorowany  Wrocławską Nagrodą Poetycką Silesius (2011).

www.biuroliterackie.pl
www.poezjem.pl
www.dwutygodnik.com

„Prochaśko w mistrzowski sposób – czuły, a nie czułostkowy, niekiedy gniewny, a nigdy nienawistny, bez nacjonalnych ułud, a z wielką miłością – wiedzie nas przez pogańską, polityczną, kulturową, narodową puszczę, zwaną Ukrainą”. | Roman Kurkiewicz

Taras Prochaśko | Dziennikarz i pisarz, z wykształcenia botanik. Jeden z czołowych reprezentantów „fenomenu stanisławowskiego” i najbardziej interesujących pisarzy ukraińskich ostatnich czasów. Jego twórczość skupia na sobie zainteresowanie krytyków, dziennikarzy, badaczy literatury, czytelników. Polskim odbiorcom znane są cztery książki Prochaśki: zbiór opowiadań „Inne dni Anny”, powieści „Niezwykli” i „Z tego można zrobić kilka opowieści” oraz esej reporterski „W gazetach tego nie napiszą”.

www.czarne.com.pl

Tomasz Schimscheiner | Absolwent PWST w Krakowie (1989). W sezonie 1989-90 pracował w teatrze Bagatela w Krakowie. Od 1991 związany z teatrem Ludowym w Krakowie, w którym pracuje do dziś. Gościnnie występuje w teatrze STU i Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, w Teatrze Współczesnym i Teatrze Capitol we Wrocławiu. Występował w wielu produkcjach teatralnych, telewizyjnych i filmowych, współpracując m.in. z takimi reżyserami jak: U. Urbaniak, A. Duda-Gracz, J. Stuhr, R. Zioło, K. Kutz, K. Zalewski, J. Machulski, G. Wiśniewski, H. Baranowski, W. Saniewski, St. Zajączkowski, W. Solarz, W. Smarzowski, F. Zylber, J. Koprowicz, B. Szydłowski, M. Grąbka, J. Tumidajski, A. Więcek, M. Gierszał, T. Svoboda, M. Grabowski. Producent teatralny spektaklu „Dziecko dla odważnych” Leszka K. Talki granego na wielu scenach w Polsce. Od 1991 współpracuje z firmą producencką Bereś & Baron Media Productions, gdzie pracuje jako aktor, drugi reżyser, współproducent m.in. przy takich produkcjach: „Historia filozofii po góralsku”, „Anioł w Krakowie”, „Zakochany Anioł”, „Wszystkie kobiety Mateusza”. Szerokiej publiczności jest znany z seriali telewizyjnych: „Na Wspólnej”, „Szpilki na Giewoncie”, „Komisarz Alex”, „Na dobre i na złe”, „Ojciec Mateusz”.  Współpracował z fundacjami: „Mimo wszystko” A. Dymnej, „Podaruj życie” U. Smok, Fundacja TVN „Nie jesteś sam”, „RAP”. Od 2008 prezes fundacji „Wawel z rodziną”, wspierającej osierocone dzieci, niepełne rodziny, osoby dotknięte sytuacją losową. Założył wraz z małżonką Beatą fundację „Gospodarstwo Teatralne”, wspierającą działalność związaną z Kulturą i Sztuką. W wolnych chwilach jeździ na nartach, wspina się po górach i jeździ motorem po świecie. Ostatnie produkcje: film „Fale” w reż. Grzegorza Zaricznego i spektakl „Ciekawa pora roku” w reż. Agaty Dudy-Gracz.

Alperin ujmuje kulturowe i muzyczne dziedzictwo w sposób dwojaki. Z jednej strony podkreśla, że świadomość własnych korzeni pełni funkcję przewodnika, a jemu samemu pozwoliła wypracować artystyczną tożsamość po latach przygód z muzyką klasyczną, rockową i jazzową: „Byłem zdezorientowany. Nie wiedziałem już, co jest rzeczywiście moje własne”. Dzięki powróceniu do muzyki rodzimej tradycji jego kompozycje zyskały mocny fundament, punkt ciężkości. „Uczyniła mnie ona bardziej rozluźnionym, przestałem się bać”. Dziedzictwa nie utożsamia jednak Alperin jedynie z kulturą własnego kraju, zaznaczając, że artysta powinien być stale otwarty na bogactwo doświadczeń całego świata. „Wszystkie ludowe tradycje należą do jednej rodziny”. Dla artysty istotne są zmiany, jakie dokonały się w jego charakterze po zamieszkaniu w Norwegii. Kraj ten opisuje jako pełen poezji oraz mocnych kontrastów – zawieszony między łagodnością i spokojem oraz ciemnością i tajemnicą. Lata pobytu w Norwegii sprawiły, że Alperin stał się bardziej introwertyczny i wycofany. Ciągle jednak czuje, że rozpala go południowy ogień. „Ta część mnie wybucha, kiedy jestem zakochany, kiedy jem wyśmienitą potrawę oraz kiedy gram”.

Alperin dzieli metaforycznie swoje kompozycje na tańce oraz pieśni. „Czasem śpiewam w duchu, a czasem na głos. Nigdy jednak nie przestaję śpiewać. Zgadzam się z Arvo Pärtem, który stwierdził, że ludzki głos jest jedynym doskonałym instrumentem”. Stapiając w pełni własne doświadczenie egzystencjalne z artystycznym, muzykę uznaje Alperin za wyraz osobistego wyobrażenia piękna, które ewoluuje i zmienia się wraz z jego charakterem. Zawsze jednak jest ona dla artysty swoistym rodzajem świata marzeń, dzięki któremu może wyrażać melancholię i radość życia. „Muzyka była dla mnie zawsze niemal jedynym kanałem przekazywania szerokiego spektrum emocji: pasji, smutku… wszystkiego”. Piękna, minimalistyczna i kameralna muzyka Mishy Alperina łączy emocjonalność melodii z wyrazistą artykulacją. Zachwyca i wyrywa odbiorcę z codzienności, stając się czymś, co domaga się od niego pełnej uwagi, co musi zostać wysłuchane. To propozycja zarówno dla każdego, jak i dla najbardziej wybrednych melomanów.

Na program koncertu złożą się autorskie kompozycje Mishy Alperina, pochodzące z jego ostatnich albumów.

Misha Alperin | Pochodzący z Ukrainy pianista jazzowy, kompozytor i aranżer, lider Moscow Art Trio. Obecnie mieszka w Norwegii, jest profesorem Norweskiej Akademii Muzycznej, gdzie uczy w klasie fortepianu, improwizacji oraz kompozycji. Nagrał 6 albumów dla prestiżowej wytwórni ECM. Oprócz autorskich kompozycji wykonuje utwory jazzowe oraz występuje z repertuarem inspirowanym muzyką klasyczną oraz tradycyjną muzyką państw wschodnich i skandynawskich. Urodził się w 1956 roku w Kamieńcu Podolskim na Ukrainie, wychowywał – w Besarabii (Mołdawia), gdzie grywał z muzykami ludowymi, studiując jednocześnie kompozycję i grę na fortepianie. W 1980 został członkiem Moldavian Jazz Ensemble prowadzonego przez saksofonistę i skrzypka Semjona Shirmana. W 1983 przeniósł się do Moskwy, gdzie eksperymentował, łącząc elementy rosyjskiej i rumuńskiej muzyki ludowej regionu mołdawskiego z własnym, subiektywnym sposobem ujmowania tradycji muzyki jazzowej. Alperin w stronę jazzu skierował się stosunkowo późno, a jego poszukiwania pozostawały mniej pod wpływem pianistów współczesnych, bardziej zaś takich mistrzów jak Art Tatum, Bud Powell czy Lennie Tristano. Czerpał również z żydowskiego dziedzictwa muzycznego swojej rodziny. Dziadek Mishy Alperina był autorem muzyki dla synagogi w Besarabii. Losy sowieckiego Żyda stały się także jednym z tematów albumu „Wave of Sorrow”. W Moskwie powołał Moscow Art Trio oraz współpracował z międzykulturową grupą Huun-Huur-Tu. Od 1993 mieszka w Oslo, gdzie wykłada na Norweskiej Akademii Muzycznej. Wybrana dyskografia: „Wave of Sorrow” (ECM 1990), „Prayer” (Boheme/Jaro 1991/1996), „Blue Fiords” (Boheme 1993), „Folk Dreams” (Jaro 1995), „North Story” (ECM 1997), „Mountain Tale” (Jaro 1998), „First Impression” (ECM 1999), „Portrait” (Jaro 2000), „At Home” (ECM 2001), „Night” (ECM 2002), „Instead of making children” (Jaro 2006), „Her first dance” (ECM 2008).

www.alperin.no
www.ecmrecords.com

źródła: Misha Alperin „One can become music” – wywiad Cariny Prange dla „Jazzdimensions” (Niemcy 2004) / Misha Alperin „Piano Man” – wywiad Alexandra Gelfanda dla „Forward” (USA 2008)

Tomasz Schimscheiner | Absolwent PWST w Krakowie (1989). W sezonie 1989-90 pracował w teatrze Bagatela w Krakowie. Od 1991 związany z teatrem Ludowym w Krakowie, w którym pracuje do dziś. Gościnnie występuje w teatrze STU i Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, w Teatrze Współczesnym i Teatrze Capitol we Wrocławiu. Występował w wielu produkcjach teatralnych, telewizyjnych i filmowych, współpracując m.in. z takimi reżyserami jak: U. Urbaniak, A. Duda-Gracz, J. Stuhr, R. Zioło, K. Kutz, K. Zalewski, J. Machulski, G. Wiśniewski, H. Baranowski, W. Saniewski, St. Zajączkowski, W. Solarz, W. Smarzowski, F. Zylber, J. Koprowicz, B. Szydłowski, M. Grąbka, J. Tumidajski, A. Więcek, M. Gierszał, T. Svoboda, M. Grabowski. Producent teatralny spektaklu „Dziecko dla odważnych” Leszka K. Talki granego na wielu scenach w Polsce. Od 1991 współpracuje z firmą producencką Bereś & Baron Media Productions, gdzie pracuje jako aktor, drugi reżyser, współproducent m.in. przy takich produkcjach: „Historia filozofii po góralsku”, „Anioł w Krakowie”, „Zakochany Anioł”, „Wszystkie kobiety Mateusza”. Szerokiej publiczności jest znany z seriali telewizyjnych: „Na Wspólnej”, „Szpilki na Giewoncie”, „Komisarz Alex”, „Na dobre i na złe”, „Ojciec Mateusz”.  Współpracował z fundacjami: „Mimo wszystko” A. Dymnej, „Podaruj życie” U. Smok, Fundacja TVN „Nie jesteś sam”, „RAP”. Od 2008 prezes fundacji „Wawel z rodziną”, wspierającej osierocone dzieci, niepełne rodziny, osoby dotknięte sytuacją losową. Założył wraz z małżonką Beatą fundację „Gospodarstwo Teatralne”, wspierającą działalność związaną z Kulturą i Sztuką. W wolnych chwilach jeździ na nartach, wspina się po górach i jeździ motorem po świecie. Ostatnie produkcje: film „Fale” w reż. Grzegorza Zaricznego i spektakl „Ciekawa pora roku” w reż. Agaty Dudy-Gracz.

„Czytajcie tę książkę tak, jak będziecie mieli ochotę, w całkowicie dowolnej kolejności, otwierając ją na zupełnie dowolnej stronie, nieważne, od końca, początku czy środka. Chodzi przecież o wolność – ściśle mówiąc, z jej właśnie powodu pisałem wszystko, co odnajdziecie na tych kartach”. | Jurij Andruchowycz

Jurij Andruchowycz | Poeta, prozaik, eseista i tłumacz. Założyciel grupy poetyckiej Bu-Ba-Bu. W 2014 Paweł Smoleński przeprowadził z nim wywiad rzekę o ukraińskiej rewolucji „Szcze ne wmerła i nie umrze”. W Polsce ukazały się cztery jego powieści: „Rekreacje”, „Moscoviada. Powieść grozy”, „Perwersja” oraz „Dwanaście kręgów”, za którą otrzymał Nagrodę Lipskich Targów Książki oraz Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus. Wydał także tomy esejów: „Erz-herz-perc”, „Moja Europa” (wspólnie z Andrzejem Stasiukiem), „Ostatnie terytorium”, „Diabeł tkwi w serze” i „Leksykon miast intymnych” oraz wywiad rzekę „Tajemnica”. Czytelnicy znają również jego tomy poezji: „Piosenki dla martwego koguta” oraz „Egzotyczne ptaki i rośliny. Wiersze z lat 1980-1990”. Wraz z zespołem Karbido nagrał płyty „Samogon”, „Cynamon” oraz „Absinthe”, a z Mikołajem Trzaską, Wojtkiem Mazolewskim i Maciem Morettim płytę „Andruchoid”. Andruchowycz jest autorem przekładów z języka polskiego, niemieckiego i rosyjskiego. Mieszka w Iwano-Frankowsku.

www.czarne.com.pl

Opublikowany ostatnio „Wschód” (2014) to niezwykły zapis podróży – we wspomnienia do obrazów z dzieciństwa spędzanego u dziadków na Podlasiu i podróży tam, skąd wyszły oddziały Czyngis-chana, tam, gdzie historia jest jak geologia i tektonika: nieunikniona, nieprzewidywalna, miażdżąca, tam, gdzie lucyferycznym blaskiem świeci nowa potęga – do Rosji, Chin i Mongolii. To próba uchwycenia cienia Wschodu, który na nas pada. Opowieść o tym, jak umyka przestrzeń, a powraca pamięć. W październiku 2015 ukaże się kolejna książka Andrzeja Stasiuk „Kucając” (z ilustracjami Kamila Targosza). Zebrane w zbiorze fragmenty prozy, pełne uważnego namysłu, pokazują świat, w którym człowiek jest tylko jednym z wielu mieszkańców. Ten nieobjęty mikrokosmos flory i fauny dostępny jest tylko dla tego, kto przystanie na chwilę, kucnie i rozejrzy się wokół.

„…staje się co jakiś czas, żeby odpocząć, żeby się obejrzeć, żeby policzyć, ile już było, a ile jeszcze zostało. Taka jest ta książka: sprawdzam gdzie byłem, gdzie jestem, dokąd się wybieram. Oprócz tego oczywiście niezwykła ilość celnych spostrzeżeń, głębokich przemyśleń oraz barwnych opisów”. | Andrzej Stasiuk „Nie ma ekspresów przy żółtych drogach”

Andrzej Stasiuk | Prozaik, eseista, współtwórca Wydawnictwa Czarne, Dyrektor Artystyczny Festiwalu im. Zygmunta Haupta. Publikuje w „Tygodniku Powszechnym”. Od końca lat 80. ubiegłego wieku mieszka w Beskidzie Niskim. Autor książek: „Mury Hebronu”, „Dukla”, „Opowieści galicyjskie”, „Dziewięć”, „Jadąc do Babadag”, „Taksim”, „Dziennik pisany później”, „Grochów”, „Nie ma ekspresów przy żółtych drogach”, „Wschód” i innych. Laureat wielu nagród, m.in.: Nagrody Fundacji Kultury, Nagrody Fundacji im. Kościelskich, Nagrody im. Beaty Pawlak, Nagrody Literackiej Nike, Międzynarodowej Nagrody Literackiej Vilenica, Nagrody Literackiej Gdynia, Dorocznej Nagrody MKiDN w dziedzinie literatury. Jego książki tłumaczone były na niemal wszystkie języki europejskie (łącznie blisko 130 tłumaczeń).

www.czarne.com.pl

Andrzej Niewiadomski | Poeta, eseista, historyk literatury, redaktor. Współzałożyciel i redaktor Kwartalnika Literackiego „Kresy” (1989-2010). Przez kilkanaście lat zajmował się również krytyką literacką. Debiutował w 1988. Autor dziewięciu książek poetyckich: „Panopticum” (Lublin 1992), „Niebylec” (Warszawa 1994), „Prewentorium” (Lublin 1997), „Kruszywo” (Legnica 2001), „Locja” (Kraków 2005), „Tremo” (Lublin, 2010), „Dzikie lilie” (Poznań, 2012), „Kapsle i etykietki” (Mikołów, 2013), „Pan Optico” (Wrocław 2014), książki eseistycznej „Mapa. Prolegomena” (Lublin, 2012) i trzech naukowych: „Niebliskie wyprawy. Jerzy Zagórski i poetycka przygoda nowoczesności” (Lublin 2001), „Światy z jawnych słów i kwiatów ukrytych. O refleksji metapoetyckiej w nowoczesnej poezji polskiej” (Lublin 2010), „Jeden jest zawsze ostrzem. Inna nowoczesność Zygmunta Haupta” (Lublin 2015). Ukończył również „K. Esej podróżny” oraz „Błękitne ciało. Esej nagrobny”. Autor licznych rozproszonych publikacji poetyckich, krytycznych i naukowych (artykuły w czasopismach, publikacjach zbiorowych, słownikach, publikacjach pokonferencyjnych). Zajmuje się problematyką awangardy poetyckiej, poezji najnowszej, metapoezji, katastrofizmu w literaturze 20-lecia międzywojennego, dziedzictwem 20-lecia w literaturze powojennej, dynamiką wewnętrznych związków w obrębie polskiej prozy modernistycznej. Publikował m. in. w „Kresach”, „Twórczości”, „Odrze”, „Znaku”, „Toposie”, „FA-arcie”, „Pamiętniku Literackim”, „Tekstach Drugich”. Jego wiersze tłumaczone były na języki angielski, niemiecki, rosyjski, słowacki, słoweński, bułgarski i hiszpański oraz umieszczane w antologiach nowej poezji polskiej na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat. Brał udział w wielu różnych wydarzeniach życia literackiego i kulturalnego. Jest kierownikiem Zakładu Literatury Współczesnej UMCS. Mieszka w Lublinie.

www.teatrnn.pl

Mijająca w 2015 dekada wspólnej pracy Karbido i Andruchowycza, zakończenie trylogii „Samogon – Cynamon – Absynt” i historyczne zmiany dokonujące się dzisiaj na Ukrainie, w obliczu których nie możemy stać obojętni – oto geneza nowego projektu, zainspirowanego książką Andruchowycza „Leksykon miast intymnych”. Celem autorów projektu było przetłumaczenie na język dźwiękowej ekspresji energii i atmosfery – zarówno opisywanych miast, jak i samego do nich komentarza.

www.karbido.com
www.facebook.com/karbido

Krzysztof Varga | Trzykrotny finalista Nagrody Literackiej Nike – za książki „Tequila”, „Nagrobek z lastryko” i „Gulasz z turula”. Wśród ostatnio opublikowanych wymienić można: „Trociny” (2012) i „Czardasz z mangalicą” (2014). Jest także autorem prozy eseistycznej „Bildungsroman” (1997, 2014) oraz tomu prozy „45 pomysłów na powieść” (1998, 2014), za który otrzymał nagrodę Fundacji Kultury. Wspólnie z P. Duninem-Wąsowiczem opublikował słownik literatury najnowszej „Parnas Bis. Słownik literatury polskiej urodzonej po 1960 roku”, a ponadto z tymże i z Jarosławem Klejnockim antologię wierszy najnowszych „Macie swoich poetów”. Jego książki tłumaczone były m.in. na język włoski, węgierski, bułgarski, słowacki, serbski, ukraiński, chorwacki. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

www.czarne.com.pl

Justyna Bargielska | Poetka, prozaiczka. Debiutowała w 2003 tomem „Dating sessions”. Następnie opublikowała „China Shipping” i „Dwa fiaty”, za które otrzymała Nagrodę Literacką Gdynia 2010. Laureatka Konkursu Poetyckiego im. Rainera Marii Rilkego 2001 i nagrody specjalnej w konkursie im. Jacka Bierezina 2002. W 2010 opublikowała swoją pierwszą książkę prozatorską „Obsoletki”, za którą uhonorowana została Nagrodą Literacką Gdynia 2011 w kategorii proza, nagrodą Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek dla najlepszej książki prozatorskiej lat 2010-11, a ponadto znalazła się w finale Nagrody Literackiej Nike 2011 oraz wśród autorów nominowanych do Paszportu Polityki 2010. W 2012 opublikowała tom wierszy „Bach for my baby”, nominowany do nagród: Szymborskiej, Gryfia, Silesius i Nike (książka znalazła się w finale). W 2013 wydała powieść „Małe lisy”, nominowaną do Nike i Warszawskiej Nagrody Literackiej. W 2014 ukazał się zbiór wierszy „Nudelman”, a w Teatrze Witkacego w Zakopanem miał premierę monodram autorki „Clarissima” w wykonaniu Aleksandry Justy. Od kilku lat prowadzi warsztaty prozatorskie i poetyckie w podyplomowym Studium Literacko-Artystycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest także jedną z prowadzących warsztaty prozatorskie Wydawnictwa Czarne.

www.czarne.com.pl

Barbara Klicka | Poetka i animatorka kultury. Przez wiele lat związana z warszawskimi instytucjami kultury – zarówno publicznymi jak i trzeciego sektora. Zdarzało jej się również bywać scenarzystką i recenzentką literacką. Współtworzyła płytę „Czarny war” zespołu Pochwalone. Redaktorka „Cwiszn – żydowskiego kwartalnika o literaturze i sztuce”. W 2012 wydała tom „same same”, który był nominowany do Nagrody Poetyckiej Silesius. W 2015 ukazał się tom „Nice”. Jej teksty tłumaczono m.in. na język angielski i niemiecki.

www.wbp.poznan.pl